Wpływ przyjaźni na relacje

Czym jest przyjaźń? Jest to wyjątkowa relacja pomiędzy dwoma osobami, która pozwala odnaleźć prawidłowy kierunek postępowania, pośród gmatwaniny myśli i uczuć zamieszkujących nasze serce i umysł. Jest to również cenny dar i uśmiech losu umożliwiający odnalezienie siebie oraz bratniej nam duszy.

„Szanuj i pielęgnuj przyjaźni oraz dobre kontakty, oparte na wspólnych zainteresowaniach i poczuciu bliskości. Otaczaj się przyjaciółmi, którzy chcą Cię zachęcać do rozwoju, będą wspierać w mądrym życiu i wyślą komunikat, kiedy zabłądzisz lub zagubisz się w życiu.” – Ewa Foley

Przyjaźni nie można nakazać, ponieważ stanowi relację opartą na wzajemności, zachodzącą pomiędzy dwojgiem ludzi, którzy odczuwają i potwierdzają tą wzajemność. Jest to zjawisko, które musi się zdarzyć i mieć szanse zaistnieć. Dzieje się tak, gdy jednostka spotyka odpowiedniego człowieka, posiadającego w sobie wyjątkową wartość i osobowość wyróżniającą go z pośród tłumu.

Przyjaźń ma rozwojowy charakter i ewoluuje na przestrzeni życiowej człowieka. Można mieć jednego przyjaciela albo wielu. Istnieją przyjaźnie na całe życie, które wiążą się z wyłącznością, albo takie, którym wielość przyjaciół nie przeszkadza. Niektóre przyjaźnie trwają kila lat i wiążą się z określonym etapem życia człowieka, po czym kończą się i jedyne co pozostaje, to wspomnienia. Okresowa przyjaźń opiera się na wspólnym celu, wzajemnym wspieraniu się, albo na wspólnych zainteresowaniach. Lecz można także wyrosnąć z przyjaźni i dzieje się tak, kiedy jedna z osób przestaje się wewnętrznie rozwijać, a druga robi postępy w rozwoju duchowym i psychicznym oraz w sferze, którą żywi się przyjaźń. Wtedy wspólna płaszczyzna zaczyna się zmniejszać, aż całkowicie zniknie.

„Umiej być przyjacielem, znajdziesz przyjaciela.” – Ignacy Krasicki

Przyjaźń kształtuje się od najmłodszych lat dziecięcych. Dzięki relacjom, jakie dziecko nawiązuje z matką i ojcem, rozwijają się u młodego człowieka oczekiwania, co do tego, jak inni ludzie będą się do niego odnosić, sposób reagowania i wrażliwość na innych, wiara w pozytywne uczucia, oraz we wsparcie, którego inni mogą udzielić oraz wykształca się zaufanie do siebie jako człowieka, który jest zdolny do miłości i może być kochany. Poprawne relacje rodziców z dzieckiem, do których zalicza się przyjaźń, należy umacniać na każdym kroku, aby miało ono poczucie świadomości, że rodzicom na nim zależy, że jest kochane oraz, aby potrafiło zbudować wzajemne zaufanie, stanowiące dar, którym będzie się dzielić z rówieśnikami oraz z innymi ludźmi, przez całe swoje życie.

Przyjaźń to jedna dusza w dwóch ciałach. – Arystoteles

Przyjaźnie dziecięce są bardzo ważne, dlatego od najmłodszych lat należy zwracać uwagę na kontakty dziecka z rówieśnikami. Dzieje się tak, ponieważ przeżycia, takie jak: radość, smutek, zdrada, zazdrość czy intryga, czynią przyjaźń bardzo ważnym zjawiskiem dla jakości życia dziecka. Młodzi przyjaciele stają się pasjonującymi towarzyszami, uatrakcyjniającymi życie i stanowią ważne źródło emocjonalnego wsparcia, dzięki czemu dzieci lepiej radzą sobie z wieloma zachodzącymi zmianami w ich życiu. Przyjaźnie dziecięce pozwalają ująć rozumienie świata społecznego i poznawczego dzieci oraz stanowią związek, w którym dzieci zaczynają troszczyć się o drugą osobę, reagować na jej uczucia, potrzeby i problemy.

Każda dziecięca przyjaźń składa się z faz bliskości i dystansu. Z. Rubin uważa, że dzieci uczą się sztuki zawierania przyjaźni podczas czterech nakładających się na siebie faz:

1. Faza egocentryczna (3-7 rok życia), dzieci są otwarte i chętne do zawierania kontaktów interpersonalnych, przyjaźnią się z osobami, które myślą i zachowują się jak one, jednocześnie wykorzystując je w celu uzyskania ich zabawek.
2. Faza zaspokajania potrzeb (4-9 rok życia), dzieci przyjaźnią się, aby uniknąć samotności i zaspokoić swoje potrzeby kontaktu z rówieśnikami oraz poczucia bezpieczeństwa, wiążącego się ze spędzaniem czasu poza domem.
3. Faza odwzajemnienia (6-12 rok życia), dzieci potrafią przyjaźnić się z jedną osobą, lecz odbywa się to na zasadzie wzajemności, równości i sprawiedliwości.
4. Faza intymna (9-12 rok życia), dzieci troszczą się o siebie, dzielą emocjami i problemami, zawierając bliskie przyjaźnie.

Natomiast L. E. Shapiro twierdzi, że dzieci, którym nie udało się zawrzeć takiej przyjaźni, nigdy nie zaznają prawdziwej bliskości w dalszym życiu.

Duże znaczenie dla zawiązania się przyjaźni ma sposób współdziałania ze sobą dzieci. W wieku osiemnastu miesięcy, dzieci obserwują towarzyszy swoich zabaw, naśladują ich i włączają się do aktywności ekscytując się i robiąc to samo. W ten sposób pojawia się szczególny rodzaj tendencji do robienia tych samych rzeczy razem.

W ciągu kilku następnych miesięcy dzieci zaczynają wnosić nowe pomysły do zabawy i wtedy możliwości wspólnego udawania się poszerzają, a związki się zacieśniają.

W wieku dwóch i pól lat dzieci naśladują siebie coraz bardziej świadomie, pojawia się współpraca i następuje zmiana w zdolności myślenia oraz koordynacji własnych zachowań z działaniami drugiego dziecka. Pojawia się planowanie zabaw, krótkotrwała kontrola własnych pragnień i wspólna zabawa imaginacyjna. Rozwój tej zabawy jest niezwykle ważny, ponieważ z niej można wywnioskować o dziecięcej zdolności do rozpoznawania intencji drugiej osoby, podzielania jej zainteresowań i zdania oraz przyswajania go jako własnego. Dzięki czemu dziecko się uczy.

Powiązania pomiędzy udawaniem, a zawiązywaniem się przyjaźni są bardzo istotne, ponieważ dzieci stają się przyjaciółmi, poprzez czerpanie przyjemności z podzielania podobnych wymyślonych światów oraz bycia razem, co jest ważnym czynnikiem rozwoju poczucia bliskości i stanowi podstawę prawdziwej przyjaźni. Zabawy imaginacyjne uczą także podzielania radosnych i smutnych doświadczeń. Tak więc, wspólna zabawa w udawanie jest początkiem bliskości i zaufania w związku dwojga dzieci.

Na początku wieku szkolnego zmienia się natura przyjaźni. Pojawiające się zmiany, wiążą się z rozwijającym się u dzieci rozumieniem innych ludzi i z psychologicznym pojmowaniem różnych sytuacji. Rośnie zdolność do rozumienia odczuć, potrzeb i pragnień przyjaciół, co prowadzi do zmian w zakresie rozwiązywania konfliktów i sporów, gdyż dzieci dążą do kompromisu. Pojawia się świadomość istnienia relacji między dziećmi, intymność w relacjach z innymi (dzielenie się sekretami i mówienie o swoich uczuciach) oraz rozwój wrażliwości moralnej. W tym wieku dzieci dostrzegają zachowania, ale nie potrafią dokonać analizy ani oceny charakteru. Dzieje się tak, ponieważ, aby zaistniał głębszy kontakt uczuciowy, jakim jest przyjaźń, wymagane jest głębsze zaangażowanie uczuciowe obu stron, do czego należy osiągnąć odpowiedni etap rozwoju emocjonalnego i dojrzałości psychicznej, a który pojawia się w wieku dorastania.

Dzieci w towarzystwie grupy przyjaciół, zaspokajają swoje potrzeby ruchu, działania i uznania, mogą wykazać się siłą, sprytem i sprawnością, aby zyskać pozycje w grupie i być przez nią cenionym oraz uznawanym. Kontakty z przyjaciółmi zaspokajają potrzeby dziecka, przynoszą zadowolenie i przyjemność, ale także stanowią duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju społecznego, gdyż umożliwiają zdobycie doświadczeń potrzebnych do opanowania trudnej sztuki życia z ludźmi i wśród ludzi.

U małych dzieci, nie istnieją różnice związane z płcią, w sposobie postrzegania przyjaciół. Nie jest ważne czy dzieci bawią się z dziewczynkami czy z chłopcami, ważne żeby podzielały te same pomysły na wyimaginowane zabawy. Inaczej ma się rzecz w okresie dojrzewania, gdzie płeć przyjaźniących się osób wpływa na intensywność i tematykę zwierzeń. Szerzej, bardziej i głębiej zwierzają się dziewczęta niż chłopcy, a ich wypowiedzi o charakterze osobistym są rzeczywiste z odczuciami. Natomiast chłopcy przywiązują większą wagę do różnicowania tematyki spraw osobistych, które omawiane są w zależności od rozmówcy. Najważniejsze jest, poczucie, że prawdziwy przyjaciel jest osobą, której można powiedzieć wszystko i mieć pewność, że pomimo wiedzy o naszym prawdziwym JA, nie zrazi się i wciąż będzie dobrym przyjacielem. 

Przyjaźń odgrywa ważną rolę w życiu człowieka. Jednak największe zapotrzebowanie na tą relację interpersonalną, jest w okresie dojrzewania. Przyjaźń, stanowi dla młodzieży wartość, przez którą realizuje się prawdziwa więź z drugim człowiekiem i, dzięki której, można ukazać swoje prawdziwe oblicze oraz głębię swoich przeżyć, z nadzieją na odwzajemnienie się. Młode osoby wyrażają nieograniczoną wiarę w przyjaciela, ponieważ uważają, że dzięki niemu mają wsparcie i nie są sami, jednocześnie podziwiając swoje zalety i tolerując wady. W tym wieku przyjaźń ma charakter bezgranicznej fascynacji i dotyczy przede wszystkim osób odczuwających brak głębszej więzi emocjonalnej z rodzicami.

Dzięki przyjaźni młody człowiek uczy się zachowań w grupie, przystosowuje się do życia społecznego, formułuje własną osobowość i ma możliwość ustalić własną tożsamość. Może łatwiej przezwyciężać trudności i rozterki, ale także łatwiej zasięgnąć rady osoby pozbawionej nadmiernego moralizmu. Dzieje się tak, ponieważ przyjaciele nawzajem udzielają sobie pomocy i wsparcia oraz dowartościowują się, dzięki czemu dziecko posiada lepsze zdanie na swój temat, czuje się lubiane i docenione, ma lepszy dostęp do rozrywki oraz możliwość oderwania się do swoich problemów. Prawdziwi przyjaciele nie muszą udzielać sobie rad, czasami wystarczy tylko obecność i milczenie, ponieważ język prawdziwej przyjaźni, to przede wszystkim treści, przekazywane niewerbalnie. Pocieszając przyjaciela nie trzeba nic mówić, żeby się rozumieć, wystarczy dzielić z nim smutek w ciszy, ponieważ poprzez swoją obecność można wyrazić więcej, niż tysiącem słów.

Przyjaźń pojawiająca się podczas okresu dojrzewania, wiąże się z przyjęciem i przestrzeganiem pewnych wartości, które pełnią rolę czynników warunkujących powstanie związku przyjacielskiego oraz decydują o trwałości oraz wzajemności takiego związku. P. Wright stworzył trzy grupy wartości, których oczekuje się od drugiego człowieka. Należą do nich:

1. Wartości stymulujące rozwój intelektu, wyobrażeń i zainteresowań (poszerzają wiedzę i rozbudzają u przyjaciela, nowe wartościowe idee, które sprawiają, że człowieka staje się bogatszy duchowo).
2. Wartości utylitarne (odnoszą się do stopnia, w jakim postrzega się daną jednostkę jako osobę chętną do niesienia pomocy i gotową poświęcać swój czas, aby pomóc przyjacielowi w realizacji jego planów, dążeń i zaspokajać jego potrzeby życiowe)
3. Wartości wzmacniające własne JA (dotyczą postrzegania przyjaciela, jako osoby, która udziela wsparcia, dodaje odwagi i jest w stanie pomóc w osiągnięciu większego zadowolenia, przez co staje się osobą wartą uwagi i zachodu).

Stosunki interpersonalne są rezultatem dłuższego oddziaływania na siebie osób, które wyrabiają sobie wzajemnie opinie, wyrażają sądy, prezentują względem siebie określone postawy ograniczone normami i pełnionymi przez nie rolami. Lecz często zdarza się, że to oddziaływanie zostaje zaburzone i zaistniałe przyjaźnie rozpadają się. Istnieje kilka przyczyn nieporozumień zaistniałych w przyjaźni, które powodują konflikty lub nawet rozpad związków. Można do nich zaliczyć: odmienność dążeń, planów życiowych i zainteresowań przyjaciół, niezgodność postaw i poglądów, rozbieżność w rozumieniu pojęcia przyjaźni i wynikających z niej zobowiązań oraz nieumiejętność panowania nad sobą i brak samokrytycyzmu. Każda utrata negatywnie wpływa na życie psychiczne człowieka, ponieważ najważniejszą cechą przyjaźni, jest świadomość tworzenia więzi psychicznej, która angażuje całą osobowość człowieka. Przyjaźń jest pięknym prezentem danym człowiekowi, która wydziela się z charakteru człowieka i nie można tej relacji stworzyć z niczego, gdyż bazą zawsze jest człowiek, to, co reprezentuje sobą i wartości jakie są dla niego ważne.

„Jest ktoś, przy kim mogę być sobą. Mogę opowiadać o moich marzeniach, pragnieniach i nadziejach, a także o zwariowanych pomysłach. Mogę płakać i głośno się śmiać. Mogę przetoczyć się przez pokój w szalonym tańcu. Mogę być szczęśliwy i nieszczęśliwy, pewny siebie i zupełnie z siebie niezadowolony. Nie muszę wkładać maski, lecz mogę być taki, jaki naprawdę jestem i jaki w danej chwili się czuje”. – Rainer Haak

Człowiek świadomie kształtuje swoje postawy związków interpersonalnych, przede wszystkim miłości i przyjaźni, w trakcie swojego rozwoju psychicznego. A dzieje się tak, ponieważ samodzielnie kształtuje swoją osobowość. Od początku istnienia człowieka, nauka przyjaźni i miłości powinna obejmować najbliższy dziecku krąg rodzinny i wraz ze stopniowym rozwojem dziecka, powinna obejmować coraz nowsze obszary życia. Człowiek powinien uczyć się kochać przyjaciół i innych ludzi, jednocześnie kształtując w sobie miłość i szacunek do świata przyrody oraz do szlachetnych idei, które rodzą się w jego sercu.

Źródło:
M. Szczepańska, E. Gaweł-Luty, Przyjaźń jako wartość w relacjach dzieci i młodzieży.
L. Niebrzydowski, E. Płaszczyński, Przyjaźń i otwartość w stosunkach  międzyludzkich.
J. Dunn, Przyjaźnie dzieci.
M. Moneta-Malewska, Jak zdobyć przyjaciół?
Fotografia: flickr.com – Rainier Martin Ampongan