Żyjemy w rozwiniętym społeczeństwie i pomimo tego, że jesteśmy inteligentnymi istotami, to wciąż nie wszyscy potrafią radzić sobie z emocjami. Co ciekawe im bardziej podążamy za postępem, pośpiechem i szaleństwem życia, tym bardziej przestajemy odnajdywać się w świecie i radzić sobie z problemami. Chociaż istnieje wiele profesji pomagających ludziom, to nie wszyscy potrzebujący pomocy z niej korzystają i… zaczynają przenosić problemy i frustrację do domu, popadają w różne uzależnienia i odreagowują na rodzinie, przez co często dochodzi do przemocy psychicznej, fizycznej, emocjonalnej czy seksualnej.
Przemoc to działanie zamierzone i wykorzystujące przewagę sił, skierowane przeciwko członkowi rodziny, w tym przypadku przeciwko dziecku. Narusza ono jego prawa i dobra osobiste, powodując cierpienie i szkody. Przemoc wpływa destrukcyjnie na całą rodzinę, ale najbardziej cierpią dzieci. A jak wiadomo przemoc i znęcanie się nad dzieckiem to przestępstwo, co zapisane zostało w Kodeksie Karnym, art. 207 § 1.
„Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Niestety wciąż wielu rodziców stosuje przemoc lub naraża swoje dziecko na liczne zagrożenia płynące z przemocy, awantur czy znęcania się psychicznego, co zostawia w umyśle dziecka głębokie rany.
Istnieją cztery kategorie działań krzywdzenia dzieci przez dorosłych:
- Celowe wyrządzanie krzywdy, traktowane jako sposób krzywdzenia i kontrolowania ofiary (ukrywanie i izolowanie dziecka, grożenie wyrządzeniem krzywdy i bólu, w celu wymuszenia posłuszeństwa).
- Mimowolne wyrządzanie krzywdy, w czasie ataku na partnerkę (partnera), kiedy dziecko podejdzie lub próbuje interweniować i powstrzymać atak sprawcy.
- Stwarzanie środowiska, w którym dziecko jest świadkiem przemocy lub jej skutków (odczuwa ją bezpośrednio lub pośrednio – podsłuchując lub oglądając fizyczne skutki w postaci obrażeń i zniszczonego dobytku).
- Wykorzystywanie dziecka, aby kontrolować maltretowaną partnerkę, bez względu na wyrządzaną krzywdę.
Natomiast wyróżnia się trzy grupy przyczyn przemocy w rodzinie:
- Przyczyny wynikające z osobowości i temperamentu dziecka.
- Przyczyny dotyczące rodziny – brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, brak odpowiedniego wykształcenia.
- Przyczyny wynikające ze środowiska życia – problemy w małżeństwie, maltretowanie małżonka (najczęściej żony przez męża) i znęcanie się nad dzieckiem.
Przemoc to nie tylko bicie, a w konsekwencji sińce, zadrapania i złamania. Wymienione elementy zaliczają się to przemocy fizycznej i seksualnej, oprócz których równie bolesna jest przemoc psychiczna: znęcanie się, nękanie, groźby, wulgaryzmy, wyzwiska, ignorowanie i chłód emocjonalny. Wszystkie elementy przyczyniają się do negatywnych przeżyć: strachu, lęków, poczucia niesprawiedliwości, poczucia bycia gorszym i niekochanym, buntu, agresji, depresji, a nawet prób samobójczych. Prowadzi to także do zaniżonego poczucia wartości dziecka, osamotnienia i niechęci realizacji potrzeb wyższego rzędu.
Rodzaje przemocy
Do przemocy fizycznej zaliczają się wszystkie czynności skierowane przeciw ciału ofiary, które prowadzą do bólu i poważnych obrażeń fizycznych. Rodzice uważają, że dziecko jest ich własnością, które nie jest w stanie się bronić, jest bierne i nie może nikomu powiedzieć. Przemoc fizyczna może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet do kalectwa.
Przemoc psychiczna polega na agresywnym zachowaniu, budzącym poczucie zagrożenia (wyśmiewanie, wyzywanie, groźby, kontrolowanie, narzucanie własnych racji, ograniczanie kontaktów z innymi). Nie zostawia śladów na ciele, ale powoduje problemy moralno-emocjonalne, prowadzące do zaburzeń snu i osobowości, nerwic, depresji, izolacji, a nawet prób samobójczych.
Przemoc emocjonalna to rodzaj przemocy psychicznej, polegająca na wykorzystywaniu dziecka, prowadząca do przedmiotowego traktowania. Jest to zapewnianie dziecku dóbr materialnych w zamian za posłuszeństwo i spokój, bez tworzenia relacji polegających na miłości, zaufaniu, szczerości, czułości, szacunku i trosce. Może to być także zaniedbanie dziecka, wysyłanie sprzecznych komunikatów i manipulowanie uczuciami dziecka oraz używanie przemocy słownej.
Przemoc seksualna to wymuszenie pożycia seksualnego i wykorzystywanie dzieci dla uzyskiwania przyjemności seksualnej przez osoby dorosłe. Są to wszelkie czyny służące podnieceniu i zaspokojeniu własnych potrzeb seksualnych. Przyczynia się to do niskiej samooceny, zaburzeń nastrojów, psychotycznych, zaburzeń osobowości i prób samobójczych, do problemów interpersonalnych, sięgania po używki. Są to także trudności w poszanowaniu swoich granic intymnych, nawiązywania przypadkowych kontaktów seksualnych z różnymi partnerami, bez zaangażowania uczuciowego, a nawet do stosowania przemocy seksualnej wobec innych.
Przemoc jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem, wpływa na funkcjonowanie człowieka i jej konsekwencje zależą od wieku i stadium rozwoju dziecka, ale pewne jest, że zawsze naznacza i niszczy psychikę do końca życia. Do skutków przemocy zalicza się:
- Objawy depresyjne (obniżenie nastroju, ciągły smutek i przygnębienie, negatywne myśli, złe samopoczucie, dolegliwości fizyczne bez konkretnej przyczyny).
- Zaburzenia snu i apetytu.
- Lęk, jąkanie się, nocne moczenie.
- Zaniżone poczucie własnej wartości.
- Zaburzone zdolności logicznego myślenia i koncentracji uwagi.
- Zaburzenia rozwojowe, np. deficyty parcjalne.
- Agresja i nieprzystosowanie społeczne.
- Egocentryzm.
- Bierność i wycofanie się z życia społecznego.
- Brak poczucia realności – ucieczka z rzeczywistości w świat fikcji.
- Poczucie beznadziejności, braku własnej wartości i bardzo duże poczucie winy.
- Nerwice i zespół stresu pourazowego PTSD (przeżywanie traumy, halucynacje, iluzje, natrętne myśli związane z przemocą, koszmary senne.)
- Osobowość bierno-agresywna.
- Bezradność i brak zainteresowania własną przyszłością.
- Zaburzony model relacji rodzinnych.
Przemoc wobec dzieci narusza ich godność i uczy przemocy oraz tego, że nie są warte miłości i szacunku. Dlatego unikajmy jej stosowania, a widząc jej przejawy reagujmy, gdyż interwencja społeczeństwa pomaga ofiarom wyzwolić się z kręgu przemocy. Nie bądźmy bierni i obojętni, lecz nauczmy się reagować i pomagać. Wzrastająca świadomość społeczna, przeprowadzanie kampanii społecznych (warto zapoznać się z krótką animacją przedstawiającą, co dziecko przeżywa, kiedy w domu rodzinnym ma do czynienia z przemocą) oraz odpowiednie przygotowanie placówek udzielających pomocy, może zmienić sytuację ofiar przemoc, dzięki czemu możemy sprawić, że dla niejednego dziecka znowu wzejdzie słońce.
Źródło:
M. Wójcik, Remedium. 2003/2.
www.youtube.com – NGO Project: Mask
Fotografia: flickr.com – cb007
