Wiek szkolny (6-12 rok życia)

Wiek szkolny obejmuje dzieci w wieku 6/7 – 12 lat i dzieli się na trzy fazy wiekowe:

• I faza: 6/7 – 8 rok życia
• II faza: 9 – 10 rok życia
• III faza: 10-12 rok życia

Jest to czas tzw. doskonałości motorycznej, podczas której dziecko rozwija się bardzo dynamicznie w każdej sferze, a przede wszystkim w sferze osobowości (samoocena, zainteresowanie oraz postrzeganie „ja” idealnego i „ja” realnego).

Młodszy wiek szkolny charakteryzuje się wewnętrznym rozrastaniem i dojrzewaniem organizmu. W organizmie dziecka, już się wzmocnił i uodpornił. Mięśnie są jeszcze słabe, dlatego dzieci szybko się męczą. Układ krwionośny i oddechowy się wzmocnił. Uzębienie w końcowym okresie staje się pełne. Na początku okresu (6-7 rok życia) pojawia się „szkolny” skok wysokości, ale w kolejnych latach życia dziecka, przyrost ciężaru ciała i wysokości jest powolny i równomierny. Pod koniec tego okresu zaczynają zachodzić zmiany w gruczołach płciowych, natomiast u niektórych dzieci, zwłaszcza dziewczynek występują już zmiany i objawy dojrzewania.

Jest to tzw. drugie apogeum motoryczne, doskonałość motoryczna. Następuje przyrost siły fizycznej, wzrost szybkości i zwinności ruchów. W tym wieku występuje najszybsze opanowywanie nowych schematów motorycznych. Wyraźny jest wpływ aktywności fizycznej na ogólną sprawność organizmu. Zaleca się regularne ćwiczenia fizyczne.

Tempo rozwoju motoryki w tym okresie nie jest równomierne. Dzieci w wieku 9-12 lat łatwo opanowują nowe nawyki ruchowe.

Percepcja rozwija się, występują wrażenia kinestetyczne. Percepcja przestrzeni – impulsy docierają z mięśni, ścięgien i stawów. Dziecko rozwija swoją spostrzegawczość, umiejętność dokładnego obserwowania.

Wrażenia
Wzrasta ostrość wzroku oraz wrażliwość na barwy. Podobnie szybko dokonuje się rozwój wrażeń słuchowych. Wrażenia dzieci w wieku szkolnym ciągle się rozwijają, wobec tego problem kształcenia wrażeń jest tak samo ważny jak  w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym. Wrażliwość na barwy wiąże się z początkiem nauki malowania farbami, a wrażliwość słuchowa zwiększa się pod wpływem nauczania muzyki. Należy dążyć do aktywnego kształtowania u uczniów sfery doznań zmysłowych. Dziecko również powinno aktywnie kształcić zdolności narządów zmysłowych.

Spostrzeżenia
Dziecko w tym wieku gromadzi wiele spostrzeżeń i rozwija spostrzegawczość, która przeradza się w obserwację. Główną cechą spostrzeżeń jest ich przedmiotowość. Rozwój spostrzegania idzie w parze z rozwojem zdolności do wyodrębniania elementów.

Uwaga jest dowolna. Dziecko umie się koncentrować. Zasoby i podzielność uwagi powiększają się.

Wyobraźnia
Dziecko poznaje świat, uczy się realizmu. Natomiast wyobraźnia jest dowolna i nie służy już do wypełniania luk w wiedzy.

Pamięć
Rozwija się pamięć logiczna, która jest związana z rozwojem u dziecka innych funkcji psychicznych. Jakość zapamiętywanego materiału zależy od zainteresowań dziecka. Natomiast dużą rolę w procesie zapamiętywania ucznia odgrywają uczucia.
Pod wpływem nauki szkolnej szybkość i trwałość, (skuteczność) zapamiętywania wzrasta więcej niż dwa razy. Zwiększa się też pojemność pamięci. Dziecko początkowo zapamiętuje materiał przez powtarzanie. Jednak z czasem opanowuje logiczne sposoby zapamiętywania materiału.

Mowa
Rozwija się wraz z pismem. Zdania i wypowiedzi stają się coraz bardziej złożone. Dziecko uczy się analizować język. Mowa u dziecka nadal się doskonali jako narzędzie porozumiewania społecznego. Powiększa się jej funkcja symboliczna i coraz silniejszy staje się związek z myśleniem. Podstawowa zmiana, jaka zachodzi w mowie, to pojawienie się mowy pisanej. Słownik 8-latka o przeciętnej inteligencji zawiera 3600 słów, a 12-latka – 7200 słów.

Myślenie
Dziecko jest zdolne do refleksji nad własnym doświadczeniem. Myślenie to samodzielna, wewnętrzna aktywność poznawcza. Dziecko operuje pojęciami i słowami stosując zasady logiki. Myślenie dziecka zaczyna cechować zdolność do wykonywania operacji umysłowych. Dziecko nabywa umiejętności myślenia operacyjnego na poziomie operacji konkretnych i staje się zdolne do utworzenia hipotez i ich kolejnych weryfikacji.

Rozwój emocjonalny jest zrównoważony. Dziecko jest stabilne i sprawnie kontroluje własne doznania emocjonalne.

Rozwój społeczny
Wiek szkolny to wiek kilku autorytetów – rodziców i szkolnego wychowawcy. Szkoła wpływa nie tylko na rozwój umysłowy dziecka, ale kształtuje także całą osobowość ucznia oraz odgrywa rolę w procesie uspołeczniania. Początkowo dziecko potrzebuje indywidualnego kontaktu z wychowawcą. Później rośnie rola grupy rówieśniczej. Dziecko ma przyjaciela – jego wybór nie jest przypadkowy.

Rozwój społeczny dziecka w wieku szkolnym jest wypadkową oddziaływania stosunków, atmosfery, postaw, przekonań, domu rodzinnego, oddziaływań nauczycieli i swobodnego obcowania dziecka z rówieśnikami. Z wiekiem zmieniają się potrzeby dzieci i ich stosunek do grup społecznych, w których życiu uczestniczą, i do członków tych grup. Stosunki społeczne są potężnym czynnikiem w procesie rozwoju osobowości, a z drugiej strony, stale rozwijająca się i przeobrażająca się osobowość dziecka powoduje zmiany w stosunkach międzyludzkich, w których bierze udział.

W tym czasie bardzo dużą rolę spełnia szkoła, (w której uczeń spędza większość swojego czasu) i nauczyciel, który w zamierzony sposób oddziałuje na dzieci, prowadzi je, uczy, wskazuje i wypracowuje z podopiecznymi wspólne zasady, cele i wartości przydatne w życiu. Włączenie się dziecka w życie klasy, staje się bodźcem do rozwoju oraz większych wysiłków umysłowych i fizycznych dziecka.

Nauka i wykonywanie zadań stawianych przez szkolę staje się głównym obowiązkiem dziecka. Właściwy stosunek do nauki i obowiązków szkolnych uczniów jest jednym z głównych warunków pomyślnego przebiegu procesu dydaktyczno-wychowawczego w szkole. Uczniowie I i II klasy są przede wszystkim tylko uczniami swoich klas, pociąga ich głównie sam proces uczenia się, zaspokajanie wymagań nauczyciela. Natomiast uczniowie klas III i IV zaangażowani są w życie całej szkoły, na plan główny wysuwa się zainteresowanie treścią przedmiotów i zdobywanie nowej wiedzy. Dziecko szkolne powinno umieć aktywnie zapamiętywać, uczyć się i uważać. Charakterystyczną właściwością psychiki dziecka w tym okresie jest konkretny charakter procesów poznawczych.

Zabawa przestaje być dominującą postacią działalności  dziecka. Uczniowie lubią jeśli zabawa posiada zasady, zaczyna je obchodzić jej wynik i rezultat. Zabawa zmienia swój charakter i funkcję, pod wpływem zdobytej wiedzy oraz staje się środkiem organizacji pracy szkolnej. Nadanie nauce charakteru zabawy, pozwala dziecku na łatwiejsze przyswajanie materiału. Dzieci czasami włączają element zabawy w proces odrabiania zadań domowych. Zabawy konstrukcyjne doskonalą się, różnicują i przekształcają się pod wpływem czynności manualnych. Tak jak dziecko się bawi, tak będzie pracowało w przyszłości.

Praca polega na nauce szkolnej i z pomocy rodzinie. Zaczyna wyraźnie zmieniać osobowość dziecka i zaczyna nabierać znaczenia społecznego. Dzieci, które mają i wypełniają systematycznie powierzone im obowiązki w domu są też (przeważnie) dobrymi uczniami.

Źródło:
H. Bee, Psychologia rozwoju człowieka.
B. Harwas-Napierała, J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia
człowieka.