Wiek prenatalny (ciąża)

Rozwój dziecka w okresie prenatalnym, czyli od wiadomości o ciąży do pojawienia się maleństwa na świecie.

Ciąża trwa 9 miesięcy, czyli 38-40 tygodni i podzielona jest na 3 trymestry. W tym czasie zachodzi wiele różnorodnych procesów, w wyniku których z połączenia pojedynczej komórki i plemnika, powstaje mały człowiek. W pierwszym trymestrze dzięki hormonom docierającym do krwi, kobieta doznaje różnych emocji od radosnych do lękowych. Może pojawić się rozdrażnienie, smutek, brak chęci na kontakty z innymi ludźmi, przygnębienie lub wahanie nastrojów. Często pojawiają się wymioty, brak apetytu, wrażliwość na zapachy, zmęczenie lub senność.

Dla jednych kobiet utrata miesiączki powoduje radość związaną z dobrą nowiną i nadzieją na potomstwo. Natomiast dla niektórych utrata miesiączki prowadzi do chęci przywrócenia naturalnego stanu swojego organizmu, niepewności, lęków, czy do decyzji o aborcji. Najczęściej jednak, kobiety niezależnie od pojawiających się lęków, cieszą się z faktu ciąży i starają się zadbać o zdrowie swoje i rozwijającego się płodu.

Pierwszy trymestr trwa od pierwszego dnia ostatniej miesiączki do 13 tygodnia ciąży, czyli jest to 1, 2 i 3 miesiąc ciąży. Kobieta, przez pierwsze 3 miesiące, musi pogodzić się z faktem, że jest w ciąży i że nie jest już sama. Jest to czas przemyśleń, uświadamiania sobie nowej sytuacji w jakiej się znajduje oraz roli w jakiej będzie musiała się odnaleźć. Niektóre osoby czują lęk przed dzieckiem – obcym ciałem rosnącym wewnątrz i zachodzącymi w nich zmianami. Niektórym kobietom trudno jest zacząć myśleć o sobie w kategorii matki, ponieważ nie czują się do tej roli przygotowane, boją się zmian, utraty obecnego stylu życia czy życia z maleństwem i tego czy poradzą sobie w opiece nad małym człowieczkiem. Jednak akceptacja ciąży, wywołuje w kobiecie poczucie dojrzałości i wzięcia odpowiedzialności za życie, które powstaje, a co się z tym wiąże – zdrowym stylem życia.

I trymestr:

• Kształtuje się układ nerwowy, który kontroluje układ mięśniowy i zmysł dotyku.
• Powstaje kilka tysięcy nowych komórek nerwowych.
• Powstają zawiązki oczu.
• Rozpoznawalna jest soczewka oka.
• Powstaje jama ustna.
• Powstają zawiązki kończyn, uszu, nosa.

1 miesiąc

• Z neuroplastów (komórek nerwowych) tworzy się cewa nerwowa – zamyka się i powstaje z niej rdzeń kręgowy, nerwy obwodowe oraz pęcherze mózgowe.
• Tworzy się zamknięty system naczyń krwionośnych.
• Pojawiają się skurcze serca (od 21 dnia) i pierwsze niekontrolowane ruchy.
• Powstają kręgi – 33 somity.
• Tworzą się zawiązki kończyn i 40 par mięśni szkieletowych.

2 miesiąc

• Powstaje przysadka mózgowa.
• Pojawiają się pierwsze odruchy nerwowe.
• Tworzą się półkule mózgowe.
• Pojawiają się marionetkowe ruchy kończyn.
• Serce, szczęki i żuchwa są ukształtowane.
• Powstają zawiązki dłoni i stóp oraz palców.
• Kształtuje się twarz.
• Powstają wargi i zawiązek języka.
• Tworzy się tkanka chrzęstna szkieletowa i tkanka mięśniowa.
• Tworzą się powieki.
• Tworzą się neurony, siatkówka oka i korowe ośrodki wzrokowe.
• Wytwarza się podniebienie i przewód nosowo-łzowy

3 miesiąc

• Powstaje nerw węchowy.
• Powstają receptory węchowe i nerw wzrokowy.
• Powstaje odruch ssania.
• Ślinianki wytwarzają ślinę.
• Rozwijają się struny głosowe.
• Są widoczne indywidualne cechy wyglądu i zachowania.
• Plecy są częściowo wyprostowane.
• Płód się rusza, przeciąga.
• Zachodzi dalszy rozwój zmysłu dotyku np. drażniona powieka zamyka się, dłoń składa się w pięść.
• Środkowe, boczne i dolne części ciała są wrażliwe na dotyk.

Drugi trymestr trwa od 14 do 26 tygodnia ciąży, czyli jest to 4, 5 i 6 miesiąc ciąży. W tym czasie sylwetka kobiety zaczyna się zmieniać, dlatego zaczyna ona szczególnie dbać o zdrowie, dostarczając organizmowi różnych składników, stosując zdrową dietę, witaminy i odpowiednie ćwiczenia, aby urodzić zdrowe dziecko i jak najdłużej zachować dobre samopoczucie. Kobieta świadoma rozwijającego się w niej nowego życia, czując pierwsze ruchy płodu zaczyna poszukiwać informacji o ciąży, porodzie, pielęgnacji i wychowaniu dziecka, jednocześnie dzieląc się z nienarodzonym maleństwem swoimi przemyśleniami, lękami czy radościami.

II trymestr:

• Powstaje pełna liczba mózgowych komórek nerwowych.
• Zachodzi mielinizacja (tworzenie się otoczki tłuszczowej) włókien nerwowych rdzenia kręgowego.
• Impulsy przepływają szybciej i skuteczniej.
• Pojawiają się powolne i nieregularne ruchy, angażujące jak najwięcej mięśni i stawów (te ruchy zostają wypierane przez ruchy precyzyjne, płynne i wyczuwalne przez matkę).
• Wszystkie zmysły aktywnie funkcjonują.
• Dziecko odbiera wrażenia zmysłowe.

4 miesiąc

• Tworzą się linie papilarne.
• Serce pompuje dziennie 30 litrów krwi.
• Organizm syntezuje białko.
• Kora mózgowa dojrzewa i ulega fałdowaniu.
• Pojawia się móżdżek.
• Tworzą się nowe połączenia nerwowe.
• Rozwijają się mięśnie karku, czego dowodem jest głowa trzymana prosto.
• Zwiększa się objętość płynu owodniowego dzięki czemu dziecko może być aktywne i nie czuje ciężkości ciała.
• 13 tydzień: dziecko wykazuje pierwsze spontaniczne próby oddychania.
• Cała powierzchnia ciała jest wrażliwa na dotyk.
• Płód ćwiczy zmysł równowagi.
• Działa narząd Cortiego (właściwy narząd słuchu) zawierający receptory słuchowe.

5 miesiąc

• Czaszkę wypełnia tkanka nerwowa.
• U płodu występują naprzemienne fazy snu i czuwania.
• Pojawiają się włosy, brwi, rzęsy i paznokcie.
• Matka wyczuwa kiedy płód śpi, ma czkawkę, kopie, obraca się lub przeciąga.
• Matka może stymulować ruchy płodu poprzez pocieranie brzucha.
• Kubki smakowe są aktywne i płód połyka płyn owodniowy.
• Nagła zmiana temperatury, oświetlenia i hałas wywołuje przyspieszenie tętna płodu, ruchy całego ciała i oczu.

6 miesiąc

• Liczba komórek nerwowych i połączeń synaptycznych stabilizuje się.
• Dojrzewają narządy wewnętrzne.
• Tworzą się niektóre odruchy bezwarunkowe, świadczące o dojrzałości układu nerwowego.
• Pod koniec miesiąca wzór fal mózgowych przypomina wzór aktywności mózgu noworodka.
• Jeżeli rozwój przebiega prawidłowo to płód powinien pozostawać w bezruchu niedużej niż 10 minut.
• Od 24 tyg. rośnie częstość i siła skurczów i rozkurczów klatki piersiowej oraz ssania.
• Zachodzi reakcja płodu na światło.
• Zmysł równowagi jest wykształcony.

Trzeci trymestr trwa od 27 do porodu, czyli 38-40 tygodnia ciąży, czyli jest to 7, 8 i 9 miesiąc ciąży. W tym czasie, brzuszek i piersi się powiększają. Pojawiają się różne dolegliwości: bóle krzyża, zaparcia, zmęczenie, opuchnięcie nóg czy senność. Natomiast dziecko zaczyna się energiczniej poruszać, gdyż rośnie i ma coraz mniej miejsca. Kobiety przygotowują otoczenie na pojawienie się maluszka i kupują wyprawkę. Jest to czas, kiedy zaczynają myśleć o zbliżającym się porodzie, tym jak będzie wyglądał, czy będzie bolesny i czy dziecko urodzi się zdrowe. Organizm także przygotowuje się do porodu, wydzielając hormony, które mogą powodować emocjonalne wahania nastroju.

III trymestr:

• Powiększa się obszar kory mózgowej.
• Występuje proces uczenia się.
• Powstają pierwotne nawyki.
• Obserwuje się doznania emocjonalne.
• Zachowanie dziecka jest przejawem pierwotnej aktywności umysłowej.
• Dziecko odbiera wszystkie doznania zmysłowe i reaguje na nie.
• Dotyk – bada dotykiem ściany macicy, łożysko, pępowinę i swoją twarz.
• Węch i smak -nerwy i receptory węchowe już działają i reagują na zapach płynu owodniowego.
• Słuch – występują reakcje na dźwięk. Początkowo dziecko odbiera wibracje, następnie pojedyncze silne dźwięki, potem te delikatniejsze. Dzieci lubią słuchać muzyki spokojnej w tempie akcji serca człowieka dorosłego.
• Wzrok – skóra matki pozwala światłu przenikać do macicy. Dziecko rozróżnia odcienie jasne i ciemne

7 miesiąc

• Trwa mielinizacja włókien nerwowych.
• Istnieje sześć warstw kory mózgowej.
• Dziecko rośnie, przestrzeń wokół niego zmniejsza się.
• Dziecko rusza rękami, nogami, ćwiczy mimikę i tworzy schematy ruchowe.
• Obecne są niektóre odruchy wrodzone np. ssania, kroczenia, chwytny, Moro, poszukiwania pokarmu.

8 miesiąc

• Na przełomie 7/8 miesiąca: układ nerwowy kontroluje ruchy ciała, czynności narządów, myśli, emocje.
• Dojrzewa układ oddechowy.
• Dojrzewa zmysł równowagi.

9 miesiąc

• 2 tygodnie przed porodem – dziecko przestaje rosnąć.
• Znika owłosienie płodowe.
• Skóra wygładza się i różowieje.

Po długim okresie oczekiwania, następuje poród, podczas którego mały człowiek pojawia się na świecie, stając się samodzielnym organem. Do tej chwili, przez 9 miesięcy życia prenatalnego, dziecko egzystowało w łonie matki, od której było całkowicie zależne. Natomiast z chwilą pojawienia się na świecie staje się niezależnym organizmem, który od pierwszych chwil zaczyna poznawać i uczyć się rzeczywistości.

Źródło:
A. Blaim, Biomedyczne problemy rozwoju dziecka, [w:] Rodzina i dziecko.
R. Rugh, L. B. Shettles, Od poczęcia do narodzin.