Teoria inteligencji wielorakich
Inteligencja to sprawność myślenia, reagowania, przewidywania, dostrzegania związków i abstrakcyjnego rozumowania. Definiowana jest jako zdolność jednostki do rozumienia otaczającego ją świata oraz umiejętność radzenia sobie z jego wyzwaniami.
W celu zmierzenia poziomu ilorazu inteligencji oraz możliwości umysłowych używa się skali liczbowej, która jest wynikiem wypełnienia testu ilorazu inteligencji, czyli tak zwanym IQ (z ang. intelligence quotient).
„Dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione, z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną wybitną inteligencją i zadatkami na rozwijanie wielkiej twórczości oraz dużym talentem społecznym. Trzeba stworzyć mu możliwości ich maksymalnego rozwoju.” – David Levis
W 1983 roku prof. Howard Gardner (amerykański psycholog i neurolog) opracował teorię inteligencji wielorakiej, w której Gardner pokazuje, że inteligencja jest dynamiczna i wielopłaszczyznowa, wykraczająca poza zdolności lingwistyczno-logiczne, które testujemy i oceniamy w nauczaniu.
Koncepcja zakłada, że inteligencja nie jest jedną właściwością, która opisuje możliwości człowieka w zakresie aktywności intelektualnej, ale istnieje kilka, (a dokładnie osiem) rodzajów inteligencji w zależności od tego, o jaki rodzaj aktywności chodzi.
„Każda z inteligencji charakteryzuje się własną specyfiką rozwoju, a przejawy poszczególnych inteligencji pojawiają się już na etapie dzieciństwa. Każdy człowiek jest wyjątkowy, może rozwijać nie tylko zdolności specjalne, ale także słabsze strony dzięki wykorzystywaniu mocnych stron”. – Howard Gardner
Rodzaje inteligencji wielorakich Howarda Gardnera:
- Inteligencja matematyczno-logiczna
- Inteligencja ruchowa (fizyczno-kinestetyczna)
- Inteligencja językowa (werbalna)
- Inteligencja wizualno-przestrzenna
- Inteligencja muzyczna
- Inteligencja przyrodnicza
- Inteligencja intrapersonalna (refleksyjna)
- Inteligencja interpersonalna (międzyludzka)
1) Inteligencja matematyczno-logiczna przejawia się zainteresowaniem światem przedmiotów, symboli liczbowych i operacji matematycznych. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez liczby oraz ciągi zdarzeń logicznych.Natomiast osoba z dobrze rozwiniętą inteligencją lubi: eksperymenty, układanki i puzzle, kosmos.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją matematyczno-logiczną to: naukowiec, matematyk, ekonomista, astronom, detektyw, księgowy, fizyk, programista, itp.
Jak przeważająca inteligencja matematyczno-logiczna objawia się u dziecka?
- Myśli logicznie.
- Lubi ustaloną kolejność, porządek rzeczy i precyzyjne instrukcje.
- Jest konkretne, dokładne, zorganizowane.
- Lubi badać i zbierać informacje.
- Lubi gry logiczne, łamigłówki i zagadki.
- Umiejętnie szereguje, klasyfikuje, przelicza i grupuje przedmioty wg określonej cechy.
- Z łatwością dostrzega związki przyczynowo-skutkowe.
- Docieka i zadaje wiele pytań dotyczących otaczającego świata.
- Chętnie rozwiązuje problemy.
- Rozumie znaczenie symboli.
2) Inteligencja ruchowa przejawia się szczególną umiejętnością wykorzystywania własnego ciała, potrzebą ruchu oraz zręcznego posługiwania się przedmiotami. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez ruch i kontakt fizyczny. Natomiast osoba z dobrze rozwiniętą inteligencją lubi uczyć się przez wykonywanie różnych czynności oraz gry i zabawy ruchowe.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją ruchową to: sportowiec, akrobata, aktor, tancerz, choreograf, chirurg, mechanik, fryzjer, itp.
Jak przeważająca inteligencja ruchowa objawia się u dziecka?
- Lubi ćwiczenia fizyczne i zabawy ruchowe.
- Potrafi ciałem wyrażać emocje.
- Łatwo się uczy różnych sprawności ruchowych.
- Przoduje wśród rówieśników w sportach.
- Ma dobre wyczucie odległości i przestrzeni.
- Jest uzdolnione manualnie, dzięki czemu sprawnie posługuje się przedmiotami.
- Ma dobra koordynację ruchową.
- Posiada dobre wyczucie własnego ciała.
- Chętnie wykonuje różne prace ręczne.
- W czasie rozmowy używa mowy ciała i gestykulacji.
3) Inteligencja językowa charakteryzuje się zainteresowaniem światem słowa, umiejętnością wypowiadania się i logicznego ujmowania zdarzeń. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez słowo mówione i pisane. Natomiast osoba z dobrze rozwiniętą inteligencją lubi: literaturę, zabawę słowami, tworzenie wszelkich prac pisemnych, poezji, rymów i historii. Dobrze czuje się podczas formalnych przemówień i debat.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją językową to: pisarz, dziennikarz, publicysta, polityk, tłumacz, nauczyciel, itp.
Jak przeważająca inteligencja językowa objawia się u dziecka?
- Lubi mówić, opowiadać i słuchać opowieści.
- Jasno wypowiada się i posiada bogaty zasób słownictwa.
- Potrafi tworzyć opowiadania i oryginalne historie.
- Posiada łatwość uczenia się języków obcych.
- Jest wrażliwe na rytmy i dźwięki.
- Ma dobrą pamięć słuchową oraz pamięć do imion i nazw.
- Często i chętnie zadaje pytania.
- Zapamiętuje trudne słowa.
- Lubi recytować wiersze, łatwo zapamiętuje
- Bardzo szybko podejmuje próby czytania.
4) Inteligencja wizualno-przestrzenna charakteryzuje się zdolnością do tworzenia w umyśle obrazów, relacji przestrzennych oraz patrzenia oczami wyobraźni – wizualizacji. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez obraz i formy przestrzenne. Natomiast osoba z dobrze rozwiniętą inteligencją wrażliwa jest na otaczające przedmioty, kolory i wzory. Lubi kreatywnie tworzyć używając kolorów i różnych materiałów, układać puzzle i czytać mapy.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją wizualno-przestrzenną to: architekt, rzeźbiarz, malarz, reżyser, pilot, projektant mody, fotograf, itp.
Jak przeważająca inteligencja wizualno-przestrzenna objawia się u dziecka?
- Posiada zdolność dostrzegania szczegółów otaczającego świata.
- Jest wrażliwe na kształty, linie, przestrzeń, kolory.
- Ma pamięć obrazową lubi bawić się układankami, mapami, labiryntami.
- Lubi tworzyć przestrzenne formy (rysować, rzeźbić, wycinać, lepić).
- Ma dobrze rozwinięty zmysł dotyku.
- Łatwo odnajduje drogę w nowym miejscu.
- Szybko uczy się korzystać z map i diagramów, gdyż rozumie schematy rysunkowe.
- Lubi rozkładać różne rzeczy na części i potrafi złożyć je z powrotem.
- Lubi sprawdzać w jaki sposób coś działa.
- Chętnie słucha czytanego tekstu, gdy jest on ilustrowany.
5) Inteligencja muzyczna charakteryzuje się łatwością percepcji i tworzenia muzyki, muzykalnością, dostrzeganiem i rozumieniem struktury utworów muzycznych. Świat odbierany i rozumiany jest poprzez dźwięki, rytm, melodie i kompozycję. Natomiast osoby z dobrze rozwiniętą inteligencją potrafią odtwarzać melodie i rytm po jednorazowym odsłuchaniu. Lubią tworzyć muzykę, słuchać i ją naśladować.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją muzyczną to: muzyk, instrumentalista, piosenkarz, śpiewak operowy, tancerz, dyrygent, itp.
Jak przeważająca inteligencja muzyczna objawia się u dziecka?
- Łączy muzykę z emocjami i własnym nastrojem.
- Ma poczucie rytmu i z łatwością zapamiętuje rytmy i rymy.
- Lubi śpiewać i słuchać muzyki.
- Chętnie uczy się przy muzyce.
- Jest wrażliwe na dźwięki.
- Ma dobry słuch muzyczny.
- Znane utwory nuci, mruczy, podśpiewuje podczas zabawy.
- Samodzielnie komponuje melodie.
- Chętnie gra na instrumentach.
- Lubi tworzyć muzykę na niekonwencjonalnych instrumentach.
6) Inteligencja przyrodnicza charakteryzuje się wrażliwością i zdolnością dostrzegania wzorców w naturze, rozpoznawania i kategoryzowania świata fauny i flory. Świat odbierany jest poprzez naturalne środowisko i otoczenie. Natomiast osoby z dobrze rozwiniętą inteligencją rozumieją prawa natury i postępują zgodnie z nimi. Fascynują ich rośliny i zwierzęta oraz działalność na rzecz ochrony przyrody.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją przyrodniczą to: biolog, leśnik, weterynarz, geograf, geolog, rolnik, biotechnolog, itp.
Jak przeważająca inteligencja przyrodnicza objawia się u dziecka?
- Lubi przebywać na świeżym powietrzu.
- Lubi samodzielnie eksperymentować, doświadczać.
- Pasjonuje się ekologią, zjawiskami przyrodniczymi, fizycznymi, chemicznymi.
- Jest ciekawe świata roślin i zwierząt.
- Dostrzega zależności i wzorce w przyrodzie.
- Obserwuje, rozpoznaje i kategoryzuje świat fauny i flory.
- Fascynuje go otaczający świat.
- Kolekcjonuje okazy przyrodnicze.
- Zbiera albumy, obrazki czy książki o tematyce przyrodniczej.
- Dba i chętnie opiekuje się zwierzątkiem czy roślinką.
7) Inteligencja intrapersonalna charakteryzuje się zdolnością do refleksji nad sobą, własnym zachowaniem, postępowaniem i emocjami, wysoką samoświadomością, tworzeniem adekwatnego obrazu siebie i poszukiwaniem odpowiedzi na trudne pytania. Świat postrzegany jest przez pryzmat własnej osoby. Natomiast osoba z dobrze rozwiniętą inteligencją lubi pracę w samotności, koncentruje się na emocjach i przeżyciach, posiada silną wolę i wewnętrzną motywację.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją intrapersonalną to: filozof, teolog, pisarz, psychoterapeuta, trener jogi, itp.
Jak przeważająca inteligencja intrapersonalna objawia się u dziecka?
- Lubi pracować samodzielnie.
- Zna i wykorzystuje swoje mocne strony.
- Buduje wewnętrzną motywację.
- Samodzielnie poszukuje odpowiedzi.
- Chętnie przebywa samo, wykonuje wtedy ulubione zajęcia.
- Jest zaradne i niezależne.
- Umie wyrazić swoje uczucia i emocje.
- Samodzielnie wyznacza i jasno precyzuje cele własne.
- Lubi decydować o sobie.
- Posiada silną wolę.
8) Inteligencja interpersonalna charakteryzuje się zdolnością do wchodzenia w interakcje z innymi, rozumieniem innych ludzi, empatią, komunikowaniem się, negocjowaniem i wypracowywaniem kompromisów. Świat postrzegany jest poprzez pryzmat drugiego człowieka. Natomiast osoba z dobrze rozwiniętą inteligencją jest lubiana, komunikatywna, wykazuje głębokie zrozumienie punktu widzenia innych ludzi oraz służy innym za przykład.
Kierunek rozwoju, jaki mogą obrać osoby ze szczególnie rozwiniętą inteligencją interpersonalną to: psycholog, psychoterapeuta, terapeuta, opiekun, nauczyciel, pielęgniarz, manager, itp.
Jak przeważająca inteligencja interpersonalna objawia się u dziecka?
- Lubi i potrafi pracować w grupie.
- Łatwo nawiązuje kontakty społeczne i jest lubiane.
- Ma zdolności przywódcze.
- Jest komunikatywne.
- Potrafi słuchać innych.
- Zachowuje asertywność przy konfrontacji.
- Dba o dobre relacje z innymi osobami.
- Patrzy na świat oczyma drugiego człowieka.
- Wczuwa się w sytuacje i problemy innych.
- Potrafi rozwiązywać konflikty.
Podsumowując:
- Każdy człowiek rodzi się wyposażony we osiem rodzajów inteligencji, które są rozwinięte w różnym stopniu i w trakcie życia (poprzez ćwiczenia, naukę, doświadczenia i przeżycia) są rozwijane indywidualnie.
- Inteligencje tworzą profil niepowtarzalny dla innych, co oznacza, że nie ma dwóch osób, które posiadałyby jednakowo rozwinięte inteligencje.
- Poszczególne obszary są dynamiczne – zmieniają się w trakcie życia i działania człowieka, współpracują ze sobą w różnych konfiguracjach, ale co najważniejsze, można je rozwijać.
Źródło:
J. Faliszewska, Teoria inteligencji wielorakich, [w:] Przegląd Oświatowy 2007/7.
H. Gardner, Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce.
Fotografia: flickr.com – Eric Ward