Profilaktyka logopedyczna: Strategia DOM

Kiedy dziecko uczy się mowy mogą pojawić się błędy, zacinanie czy potknięcia. Jest to sygnał dla najbliższych o nastaniu okresu niepłynności mowy oraz o sposobach pomocy dziecku, aby w łatwy sposób przeszło przez niego. A wspierać dziecko w procesie nauki mowy powinno najbliższe otoczenie – dom rodzinny – będący najlepszym wsparcie w przezwyciężaniu trudności rozwojowych.

Strategia DOM obejmuje warunki, które maja pomóc dziecku przejść przez okres niepłynności oraz jest to strategia uczenia płynności oraz zadbania o szeroko rozumiany rozwój dziecka tak, aby mowa mogła rozwijać się sprawniej.

Dom rodzinny jest najlepszym wsparciem dla dziecka w przezwyciężaniu trudności.

DOM to najbliższa rodzina dziecka. DOM to 3 proste zasady, które pomagają dziecku, podczas nauki mowy, swobodniej mówić.

1. DOBRY KONTAKT
2. ORGANIZACJA
3. MODELOWANIE

1. DOBRY KONTAKT to: sympatia, spokój, zaufanie, akceptacja, cierpliwość, naturalność i poczucie bezpieczeństwa.

Budowanie dobrego kontaktu to okazywanie dziecku akceptacji. Buduj dobry kontakt przez odpowiadanie na potrzeby swojego dziecka i pamiętaj o pochwałach. Unikaj „zmowy milczenia”, ani nie zmuszaj do rozmów o jąkaniu. Jeśli dziecko ma się czuć bezpieczne w mówieniu, to warto akceptować także jego potknięcia w mowie. Nie udawaj, że nic się nie dzieje, kiedy dziecko ma z czymś kłopot. Dziecko bardziej pewne siebie ma lepsze warunki do tego, aby mówić lepiej, zwłaszcza w sytuacjach ekspozycji społecznej. Gdy dziecko się zacina, szczególnie ważne jest, by stworzyć wokół niego atmosferę pełną bezpieczeństwa. Tylko dzięki szczerej, wspierającej i cierpliwej postawie swoich najbliższych będzie mogło spokojnie doskonalić swoją płynność. Dobry kontakt z dzieckiem pozwoli udzielić mu takiej pomocy, jakiej w danej chwili potrzebuje.

2. ORGANIZACJA w życiu dziecka i rodziny.

Rytm w życiu dziecka odgrywa bardzo ważną rolę. Dobrze jest, kiedy pory posiłków i snu są określone. Przewidywalny rytm dnia zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa i spokój oraz pomaga ograniczyć nadmierną ilość bodźców, które mogą odbijać się niekorzystnie na mowie dziecka. Napięcia i lęki, które przeżywa dziecko, mogą utrudniać prawidłowy rozwój, w tym rozwój mowy.

Stałym elementem życia dziecka, który daje mu poczucie bezpieczeństwa, jest także konsekwencja rodziców. Kiedy mama i tata stworzą jasne, czytelne dla dziecka reguły postępowania w swoim domu, to maluch nauczy się pewnego porządku. W ten sposób uczy się też reguł życia obowiązujących w otaczającym go świecie. Rodzice dzięki zwykłej stanowczości i konsekwencji budują drogowskazy dla dziecka.

„Wychowanie, które nie stawia granic, dzieci przyjmują nie jako przejaw wolności i miłości, lecz jako obojętność i brak zainteresowania.” – Anselm Grün

Formy aktywności i zabawy wspierające płynność mowy:

• Ruch na świeżym powietrzu.
• Zabawy oparte na kontakcie z dorosłym, ruch, taniec i śpiew.
• Układanie puzzli, klocków, budowanie konstrukcji.
• Zabawy rozwijające sprawność rąk (tzw. zabawy grafomotoryczne): rysowanie, kolorowanie, pisanie po śladzie, malowanie, lepienie, wydzieranie, cięcie nożyczkami, klejenie itp.

3. MODELOWANIE polega na stwarzaniu dziecku szczególnych warunków, potrzebnych do opanowania płynności mówienia. Warto skupić się na kilku zasadach, aby pomóc dziecku:

Mów wyraźnie, prosto i odpowiednio wolno!
Używanie zbyt trudnych słów, mówienie w szybkim tempie przez rodziców może utrudniać naśladowanie ich mowy, a tym samym opanowanie języka przez małe dziecko. Dlatego ważne jest, aby mówić do dziecka nieco wolniej, ale nie przesadnie wolno, tak by brzmiało to naturalnie.

Zostaw przestrzeń na wypowiedź, ani nie zasypuj dziecka dużą ilością pytań!
Warto stworzyć dziecku przestrzeń na swobodną wypowiedź. Dobrze jest też pozwolić dziecku rozpocząć wypowiedź lub wybrać temat wspólnej rozmowy, a kiedy dziecko się wypowie, powtórzyć jego myśl, używając innych słów.

Pozwalaj na popełnianie błędów!
Podczas opanowywania języka zdarzają się potknięcia, które są zupełnie na miejscu. Jednym z takich potknięć może być niepłynność. Wtedy najlepszą reakcją jest okazanie cierpliwości i zaufania, że dziecko sobie poradzi.

Pozwalaj dziecku mówić tak, jak potrafi, nie wyręczaj go!
Dziecko wyręczane w mówieniu przestaje ćwiczyć mówienie. Maluch chroniony przed upadkami w mówieniu, przestaje wierzyć, że kiedykolwiek skończą się upadki. Dlatego należy stwarzać możliwość wypowiadania się w bezpiecznych warunkach.

Słuchaj uważnie tego, co dziecko mówi!
Mówimy po to, żeby przekazać jakąś informację. Jeśli będziemy skupiać się tylko na tym, w jaki sposób mówi dziecko (czy się zacina i jak bardzo jest to nasilone), to mowa może wychodzić mu znacznie gorzej. Dziecko będzie się złościć, że go nie słuchamy (to podniesie ogólne napięcie i nasili zacinanie). Ważne jest, żeby okazać dziecku, że bardziej interesuje nas to, co mówi, a mniej w jaki sposób mówi.

Czekaj cierpliwie, bez poganiania!
Aby dziecko nie zniechęciło się do mówienia, unikamy ponaglania, wywierania presji. Jeśli chcemy, żeby dziecko chętnie i bez oporów ćwiczyło mówienie oraz swobodnie się wypowiadało musimy pamiętać, że trzeba zostawić mu czas na wypowiedź.

Naucz dziecko pauzy w mówieniu!
Dziecko naśladuje sposób mówienia dorosłych. Styl komunikowania się osoby dorosłej niełatwo jest zmienić. Pomocne może być wtedy ograniczenie naszych wypowiedzi. Należy też robić częstsze przerwy, stosować pauzy (dwu- lub trzysekundowe). Dzięki temu dziecko dziecko nauczy się stosować pauzy w mówieniu, będzie miało czas do chwili zastanowienia, zebrania myśli i zapanowania nad oddechem.

Baw się z dzieckiem! Nie musicie wciąż rozmawiać – dziecko chętnie spędzi z Tobą czas bez mówienia!
Zmiana nawyku mówienia jest bardzo trudna. Dla dziecka zawsze korzystne będzie, gdy damy mu czas na zastanowienie się, gdy będzie miało wybór – mówi wtedy, gdy ono tego chce. Należy towarzyszyć dziecku w zabawach, spędzać z nim czas i po prostu z nim być.

Cieszcie się sobą nawzajem – kontakt z Tobą jest dla dziecka ważniejszy niż stuprocentowa płynność!
Może się wydawać, że sposób mówienia dorosłych jest za szybki, bo język/słownictwo jest zbyt trudne. Najważniejsze, aby towarzyszyć dziecku, być z nim i cieszyć się sobą nawzajem.

Jak rozmawiać z dzieckiem o jego problemie niepłynności mowy?

Nie należy zmuszać dziecka do rozmowy na temat jego niepłynności. Jednak jeśli maluch będzie chciał z na ten temat porozmawiać, ważne jest, aby nie udawać, że nic się nie dzieje, kiedy problem występuje. Należy unikać „zmowy milczenia”.  Oznacza to, że jeśli dziecko chce porozmawiać o swoim problemie mówienia, porozmawiaj z nim i uświadom mu, że ma prawo zacinać się, jednocześnie uświadamiaj mu, że jest przez Ciebie akceptowane niezależnie od stopnia niepłynności mowy, a wtedy poczuje się lepiej.

• Wytłumacz, że nikt nie może mówić całkiem płynnie i każdy popełnia błędy ucząc się nowej czynności.
• Daj dziecku odczuć, że jego „potknięcia” ci nie przeszkadzają.
• Reaguj naturalnie, nie wpadaj w panikę.
• Zapewnij dziecko, że jesteś gotów towarzyszyć mu w pokonywaniu różnych trudności.
• Porozmawiaj z dzieckiem o tym, czym się przejmuje, ale nie zmuszaj go do rozmów na temat niepłynności, jeśli samo nie chce o tym rozmawiać.
• Dostosuj rozmowę do wieku dziecka.
• Zaproponuj skorzystanie z pomocy logopedy – wyjaśnij kto to taki.
• Jeśli dziecko nie przejmuje się swoimi potknięciami w mówieniu, skup się na okazywaniu mu akceptacji.

Źródło: K. Węsierska, B. Jeziorczak, Czy moje dziecko się jąka?