Ocenianie uczniów
Ocenianie to proces dający szansę na rozwój umiejętności, obejmujący stwierdzenia o etapach osiągania danych umiejętności. Jest to diagnoza postępów ucznia w procesie kształcenia i jasny obraz tego, czego dzieci nie umieją, dlaczego nie umieją oraz jakie błędy popełnia nauczyciel. Jest to także proces wyrażania o uczniach opinii za pomocą stopni lub oceny opisowej.
Do głównych celów oceniania zalicza się:
- Diagnozowanie słabych i mocnych stron ucznia.
- Dokumentowanie tego, co uczeń wie i potrafi.
- Rejestrowanie tempa postępów w nauce.
- Porównywanie uczniów.
- Selekcja pod kątem przyszłej edukacji.
- Diagnozowanie słabych i mocnych stron w stosowanych metodach nauczania.
- Motywowanie.
- Dyscyplinowanie.
Funkcje oceniania:
- Dydaktyczna (informacyjna, sterująca) – ocena powinna być miernikiem wyników pracy ucznia oraz powinna określać, na jakim poziomie jest wiedza, umiejętności i postawy ucznia, jakie posiada braki i co należy uzupełnić w przyszłości.
- Wychowawcza (motywująca, aktywizująca) 0 poprzez ocenianie nauczyciel wpływa na sferę emocjonalną, wychowuje poprzez kształtowanie właściwych i pożądanych postaw, rozwija zainteresowania nauką, pobudza wolę do samodzielnej pracy i brania odpowiedzialności za swój proces edukacyjny.
- Społeczna – ocena wskazuje miejsce ucznia w grupie społecznej (klasie), dając informację o tym, jaką pozycję w kategorii ucznia dobrego osiąga dziecko, jaka jest jego sytuacja i jakie mogą być przewidywania na przyszłość.
Rodzaje oceniania:
- Kształtujące – oznacza zbliżanie się do celu kształcenia.
- Sumujące – oznacza etapowy lub końcowy stan osiągnięć.
- Opisowe – oznacza wielostronną charakterystykę ucznia.
- Analityczne – oznacza szczegółowy wykaz umiejętności.
Przez całe życie jesteśmy oceniani i oceniamy innych. Pomimo powszechności ocen, nie jesteśmy wobec nich obojętni, ponieważ osoby oceniane obawiają się, że nie wypadną dobrze, jednocześnie motywując się o posiadania najlepszych stopni. Natomiast osoby oceniające nigdy nie są pewne adekwatności ocen. Jednak każda świadoma działalność czy pomiar skutku działania z założonym celem, powinna podlegać kontroli i ocenie.
Oceniając powinno się przestrzegać kilku zasad, które mogą pomóc nauczycielowi w trudnym procesie oceniania. J. Brzdąk i J. Miazgowicz nazwali je dekalogiem oceniania:
- Ocenianie powinno brać pod uwagę specyfikę uczenia się i wspierać je.
- W ocenianiu należy uwzględnić różnice pomiędzy poszczególnymi uczniami. Ocenianie powinno zachęcać ich do zaprezentowania swej kreatywności i oryginalności.
- Cel oceniania należy jasno sprecyzować.
- Ocenianie powinno być trafne. Wybrana metoda powinna sprawdzać dokładnie to, co podlega ocenie.
- Ocenianie powinno być rzetelne.
- Wszystkie formy oceniania muszą zapewniać uczniowi otrzymanie informacji zwrotnej na temat wyników jego uczenia się oraz stymulować rozwój ucznia, wskazując mu kierunek poprawy.
- Ocenianie powinno skłaniać zarówno ucznia, jak i nauczyciela do refleksji na temat ich dotychczasowej pracy.
- Ocenianie jest integralną częścią planu nauczania.
- Ocenianie wymaga rozsądnego wyważenia.
- Kryteria oceniania powinny być zrozumiałe, jasne i znane.
Jednocześnie należy pamiętać, że dobre ocenianie:
- Daje uczniowi i rodzicowi informacje o tym, co dziecko umie.
- Uwzględnia możliwości ucznia.
- Bierze pod uwagę wysiłek, jaki uczeń wkłada w wykonanie zadania.
- Nie klasyfikuje uczniów.
- Mobilizuje do dalszej pracy.
- Nie pełni funkcji kary ani nagrody.
- Nie krytykuje osoby.
- Uwzględnia postęp, jaki dokonał się w uczniu.
- Służy dziecku i dorosłemu, dając obraz posiadanych umiejętności i pozwalając im właściwie korygować swoje dotychczasowe postępowanie.
Źródło:
I. Kopaczyńska, Ocenianie szkolne wspierające rozwój ucznia.
B. Niemierko, Ocenianie szkolne bez tajemnic.