Niepełnosprawność intelektualna

Napisano przez

Niepełnosprawność intelektualna to zaburzenie charakteryzujące się zarówno deficytem intelektualnym (rozumowanie, rozwiązywanie problemów, planowanie, myślenie abstrakcyjne, wydawanie osądów, zdobywanie wiedzy w systemie edukacyjnym, jak i przez doświadczenia), jak i deficytem w funkcjonowaniu przystosowawczym i ma początek w okresie rozwojowym.

Deficyty w ogólnych zdolnościach umysłowych upośledzają funkcjonowanie i powodują ograniczenia w udziale i istnieniu w jednym lub więcej aspektach codziennej aktywności, takich jak: komunikacja, udział w życiu społecznym domowym i otoczeniu społecznym. Ograniczenia powodują konieczność wsparcia w szkole, w pracy i w samodzielnym życiu.

Kim jest osoba niepełnosprawna?

W polskim prawie, zgodnie z ustawą o rehabilitacji i systemie zatrudniania niepełnosprawnych, osoby niepełnosprawne definiuje się jako:

„Osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza, bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały orzeczenie: o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności albo o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, a jeżeli nie ukończyły 16 roku życia – orzeczenie o rodzaju i stopniu niepełnosprawności.” – Dziennik Ustaw. Nr 123. Pozycja 776, 1997.

Upośledzenie umysłowe to widocznie niższy od przeciętnego, (o co najmniej o dwa odchylenia standardowe), poziom funkcjonowania intelektualnego, który przekłada się na zaburzenia w zakresie uczenia się, przystosowania społecznego, zaburzenia w zakresie dojrzewania i ogólne problemy w funkcjonowaniu. Niepełnosprawność intelektualna jest spowodowana przez czynniki genetyczne, ponieważ dotyczy trwałych i poważnych zmian lub uszkodzeń, jakie zaszły w ośrodkowym układzie nerwowym. Czyli jest to niższa, niż przeciętna, sprawność intelektualna, która powstała w okresie rozwojowym.

Niepełnosprawność intelektualna może być postrzega z perspektywy społecznej, kiedy osoby nią dotknięte napotkają na bariery kulturowe, fizyczne lub społeczne, które ograniczają ich udział w różnych zakresach działalności, dostępnych dla innych ludzi. Tak, więc upośledzenie może wystąpić w postaci utrudnienia, ograniczenia lub uniemożliwienia brania udziału w życiu danej społeczności na równym poziomie z innymi.

Czy niepełnosprawność intelektualna jest chorobą?

Niepełnosprawność intelektualna nie jest chorobą, ponieważ jednostka chorobowa jest ściśle określona przez etiologię (przyczyny) i patogenezę (mechanizm powstawania i rozwoju), którą wywołują określone te same przyczyny, a jej przebieg jest z reguły podobny, poza pewnymi odchyleniami wynikającymi z różnic indywidualnych.

„Niepełnosprawność może być rozważana jako zespół objawów podobnych w konstrukcji do otępienia. Zawiera ona heterogeniczną grupę obrazów klinicznych obejmujących spektrum stanów genetycznych, zakaźnych, odżywiania, stanów metabolicznych czy neurotoksycznych.”  – Luis Salvador-Carulla.

Upośledzenie umysłowe jest stanem, a nie chorobą!

Jakie są główne przyczyny niepełnosprawności intelektualnej?

1.Prenatalne (przed urodzeniem):

  • Czynniki genetyczne i dziedziczne (np. Zespół Downa, fenyloketonuria).
  • Zatrucia toksynami występujące w czasie ciąży, choroby i wady cewy nerwowej (np. nikotyna, alkohol – FAS, narkotyki, choroby – HIV/AIDS, wady cewy nerwowej – bezmózgowie oraz rozszczep kręgosłupa).

2. Okołoporodowe (podczas porodu): urazy porodowe spowodowane brakiem tlenu (anoksja) lub zamartwica, uraz położniczy, urazy głowy oraz mała masa urodzeniowa ciała

3. Poporodowe (po urodzeniu): maltretowanie, zaniedbywanie dziecka, wypadki, choroby z bardzo ostrym przebiegiem, np. wirusowe zapalenie opon mózgowych.

Jak zapobiegać niepełnosprawności intelektualnej?

Kobiety w ciąży:

  • Wczesna opieka prenatalna.
  • Poradnictwo genetyczne.
  • Dbałość o dobry stan zdrowia.
  • Unikanie alkoholu, narkotyków.
  • Dobre odżywanie się.
  • Zapobieganie przedwczesnym urodzeniom.
  • Ochrona przez urazami i wypadkami.
  • Zapobieganie i natychmiastowe leczenie infekcji.
  • Unikanie chorób przenoszonych drogą płciową.

Dzieci:

  • Zagwarantowanie powszechnych badań przesiewowych niemowląt.
  • Właściwe odżywianie.
  • Umieszczenie domowych produktów chemicznych poza zasięgiem dzieci.
  • Korzystanie z pasów bezpieczeństwa i fotelików, kasków.
  • Zapobieganie i natychmiastowe leczenie infekcji.
  • Szybki i łatwy dostęp do opieki zdrowotnej.
  • Zapobieganie zatruciu ołowiem.
  • Zagwarantowanie wszystkim dzieciom właściwej opieki medycznej.
  • Zapewnienie programów wczesnej interwencji.
  • Wyeliminowanie maltretowania i zaniedbywania dzieci.
  • Szczepienia.

Społeczeństwo:

  • Wyeliminowanie zagrożenia dzieci biedą.
  • Powszechna dostępność wczesnych programów interwencyjnych.
  • Zapewnienie edukacji i wsparcia rodzicom.
  • Ochrona dzieci przed maltretowaniem i zaniedbaniem.
  • Usunięcie toksyn ze środowiska.
  • Zapewnienie usług planowania rodziny.
  • Zapewnienie w publicznej edukacji na temat technik prewencji.
  • Powszechny dostęp do opieki zdrowotnej.

Źródło:
DSM V – Diagnostic and Statistical Manuals (Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne).
A. Kruze, Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej.