Koncepcje: Owidiusz Decroly

Napisano przez

Owidiusz Decroly (1871-1932) to belgijski psychiatra, psycholog i pedagog. Jest przedstawicielem Nowego Wychowania i twórcą metody ośrodków zainteresowań. Pedagog założył Instytut Kształcenia Specjalnego w Brukseli i dzięki styczności z nauczaniem specjalnym oraz pracą z dziećmi z zaburzeniami rozwojowymi, opracował koncepcję nowej szkoły – eksperymentalnej, aktywnej i twórczej.

Jego szkoła zrywała z ideą szkoły tradycyjnej, ponieważ pedagog odrzucił podział materiału na przedmioty i lekcje (z wyjątkiem gimnastyki i śpiewu) oraz zrezygnował z podręczników, na rzecz dzienniczków, w których notowano wyniki własnych obserwacji i wiadomości.

Grupy dzieci uczących się były niewielkie i jednolite oraz podzielone ze względu na stopień uzdolnień i zainteresowań. Natomiast nauka dostosowana została do rozwoju psychicznego, zainteresowań, możliwości i działalności dziecka oraz pozwalała na wyzwalanie naturalnej aktywności w zdobywaniu wiedzy.

Tradycyjne ocenianie zastąpiono opisową charakterystyką postępów ucznia, zamiast egzaminów wprowadzono systematyczną i stałą ocenę, a zamiast świadectw – regularnie opracowywane raporty.

Ośrodki zainteresowań stanowiły kompleksowo ułożone tematy, nad którymi dzieci pracowały przez dłuższy czas, a które związane były z czterema podstawowymi potrzebami człowieka:
  • Troską o pożywienie.
  • Ochroną przed niepogodą.
  • Obroną przed nieprzyjaciółmi i niebezpieczeństwami.
  • Potrzebą aktywności.
Celem metody ośrodków zainteresowań było wychowanie dzieci „dla życia przez życie”. Oznacza to, że należy przygotować dziecko do życia pełnego niebezpieczeństw i walki z przeciwnościami. Podstawą opracowania programu była wszechstronna znajomość dziecka, jego zainteresowań oraz środowiska, w jakim żyje i zdobywa doświadczenia. Dlatego Decroly odwoływał się do otaczającej dziecko rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, wprowadzając do klasy (pracowni) elementy naturalnego środowiska, gdzie dziecko mogło zdobywać wiadomości o otoczeniu poprzez spontaniczną obserwację. Na takie środowisko składają się:
  1. Kącik żywej przyrody (ogród szkolny i prowadzone w nim hodowle).
  2. Klasy szkolne wyposażone w materiały obserwacyjne.
  3. Społeczność szkolna i społeczność domu rodzinnego.

Trzy główne elementy procesu nauczania:

  1. Obserwacja – rozwój zmysłu obserwacyjnego.
  2. Kojarzenie – porównywanie zdobytej w czasie obserwacji wiedzy z wcześniej posiadaną, kształtowanie logicznego myślenia.
  3. Ekspresja – różnorodne formy wyrażania nabytych wiadomości i umiejętności (rysowanie, lepienie, modelowanie, wypowiedzi ustne, wypracowania, ćwiczenia, referaty).

Decroly uważał, że nauczyciel powinien być wnikliwym obserwatorem świata przyrodniczego i dzieci, który czuwa i koryguje pracę oraz postępowania uczniów. Powinien posiadać umiejętność prostego przekazu informacji, żeby z łatwością porozumiewać się z uczniami, umieć zaprowadzić dyscyplinę i porządek w grupie, stanowić wsparcie dla uczniów oraz nieustannie się dokształcać. Dodatkowo pedagog kładł szczególny nacisk na znaczenie twórczej postawy nauczyciela.

„Personel pedagogiczny powinien być czynny, inteligentny, zaprawiony do obserwowania zarówno zwierząt i roślin, jak i dzieci; musi lubić dzieci, interesować się ich psychologią i naukami przyrodniczymi i bezustannie kształcić się w tym kierunku, wreszcie powinien posiadać łatwość wysłowienia i umiejętność zachowania ładu i karności.”

Tok pracy nauczyciela z uczniami:

  1. Uświadomienie dziecku korzyści wynikających z poznania danego przedmiotu, zjawiska lub faktu.
  2. Wskazanie ujemnych stron i sposobów zabezpieczania się przed nimi.
  3. Ustalenie i przyswojenie ogólnych zasad postępowania zgodnych z dobrem dziecka i społeczeństwa.

Ważną rolę w systemie Decroly’ego odgrywały gry wychowawcze, będące połączeniem zabawy i pracy. Stanowiły one element procesu wychowawczego, ponieważ nadają się do autoedukacji, w której nabywanie pojęć całkowicie pozostawia się samemu dziecku. W przeprowadzaniu gier Decroly ważna była metoda stopniowania trudności. Pedagog podzielił gry na 3 grupy:

  1. Indywidualne ćwiczenia – gry.
  2. Ćwiczenia – gry wykonywane w małych grupach.
  3. Ćwiczenia – gry dla całych klas.

Metoda ośrodków zainteresowań Decroly’ego przyjęła się w całej Belgii. Natomiast w Polsce była popularna w latach międzywojennych, po czym zanikła. Kontynuatorką metody była Maria Grzegorzewska, która na jej podstawie opracowała własną metodę ośrodków pracy i wprowadziła ją do szkół specjalnych.

Źródło:
W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny.
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Tom III.