Koncepcje: Maria Cackowska

Napisano przez

Maria Cackowska to pedagog, psycholog i twórczyni Lubelskiej Koncepcji Nauczania Integralnego, która mówi, że nauczanie powinno być nastawione na pobudzenie działalności poznawczej dziecka oraz rozwijanie jego postaw twórczych przez podejmowanie różnorodnych działań.

Bardzo ważną rolę pełni integracja, o której pisałam już niejednokrotnie, ale warto przypomnieć, że jest to proces scalania części w całość, czyli jest to sposób nauczania, mający na celu pokazanie związków między wszystkimi przedmiotami nauczania oraz przedstawienie nauki jako całości.

W myśl koncepcji rozluźnieniu ulega sztywny system klasowo-lekcyjny i podział na przedmioty nauczania. W ich miejsce organizuje się całodzienne zajęcia sytuacyjno-zadaniowe. Natomiast wszystkie projektowane zajęcia muszą być ze sobą logicznie powiązane i przeplatać się z uwzględnieniem higieny pracy umysłowej. Nauczanie powinno być nastawione na pobudzanie, aktywizowanie i rozwijanie działalności poznawczej, a przede wszystkim powinno uwzględniać różne formy korelacji:

  • Korelacja wewnątrzprzedmiotowa – wiąże treści występujące w ramach jednego przedmiotu (np. nauka pisania, czytania, mówienia i rozumienia tekstu na języku polskim).
  • Korelacja międzyprzedmiotowa – wiąże zagadnienia pokrewne z różnych przedmiotów (np. wycieczka do lasu w celu poznania zwierząt leśnych, w ramach środowiska, połączona z opisem lasu z języka polskiego, z nauką piosenki o lesie z muzyki i z malowaniem leśnego pejzażu z plastyki).
  • Korelacja synchroniczna – wiąże treści w tym samym czasie (np. omawianie tradycji i zwyczajów Świąt Bożego Narodzenia na języku polskim i na środowisku, przygotowywanie ozdób na plastyce i nauka kolęd na muzyce).
  • Korelacja asynchroniczna – wiąże omawiane treści z opracowanymi wcześniej lub później (np. przypomnienie zabytków Warszawy i Gdańska, podczas omawiania zabytków Krakowa).
  • Korelacja bierna – gdy treści są już skorelowane w programie lub rozkładzie materiału.
  • Korelacja czynna – gdy nauczyciel sam albo z uczniami wyszukuje zbliżone treści i odpowiednio je opracowuje.

Praca dydaktyczna powinna być prowadzona według całodziennego scenariusza. Planując jednostki tematyczne należy uwzględniać panującą porę roku, cechy najbliższego środowiska, tematykę poznawczą środowiska i języka polskiego, zainteresowania dzieci, treści kształcenia i wymogi programowe dla klasy. Jednak ważną zasadą, której nie wolno pominąć, jest przeplatanie pracy intelektualnej z zajęciami praktycznymi, ruchowymi oraz różnymi formami działalności ekspresyjnej, które w miarę możliwości powinny odbywać się na świeżym powietrzu.

Lubelska Koncepcja Nauczania Integralnego pozwala nauczycielowi na dużą swobodę organizacji zajęć, zwracając uwagę na potrzeby dziecka i specyfikę jego rozwoju. Łagodzi przejście z przedszkola do szkoły i przygotowuje do nauki w wyższych klasach. Dlatego Maria Cackowska proponuje 2 cykle nauczania zintegrowanego:

  1. Cykl pełnej integracji nauczania łącznego, który obejmuje 2 lata nauki, czyli klasę 0 i 1.
  2. Cykl integracji wybiórczego nauczania skorelowanego, obejmujący klasę 2 – 3, gdzie obok zajęć zintegrowanych pojawiają się formy przedmiotowo – lekcyjne.

Główne założenia koncepcji:

  • Nauczanie nastawione jest na pobudzanie działalności poznawczej dziecka oraz rozwijanie jego postaw twórczych, sposobów rozwiązywania problemów i umiejętności samodzielnego planowania, przez skłanianie do podejmowania różnorodnej działalności.
  • Kształcenie nastawione jest na uczenie sposobów rozwiązywania różnorodnych problemów związanych z najbliższym otoczeniem przy wykorzystaniu nabytych doświadczeń.
  • Łączenie aktywności emocjonalnej, intelektualnej i praktycznej, w procesie dydaktyczno-wychowawczym.
  • Zapewnienie możliwości rozwoju każdemu dziecku.
  • Uwzględnienie podmiotowości ucznia w stosunkach nauczyciel-uczeń, w systemie diagnozowania i oceniania jego osiągnięć szkolnych.
  • Wyzwalanie twórczej aktywności oraz pobudzanie do myślenia i działania, poprzez kontakty z najbliższym środowiskiem dziecka.
  • Jasność systemu wartości, który powinien być jasny, oparty na aktywności jednostki i warunkach moralnych grupy.

Źródło:
M. Cackowska, Koncepcja integracji w nauczaniu początkowym. Życie Szkoły 1994/4.
A. Kamiński, Metoda technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej.