Koncepcje: Ks. Jan Bosko

Jan Bosko wł. Giovanni Bosco (1815-1888) to wychowawca dzieci i młodzieży oraz założyciel zgromadzeń zakonnych salezjanów i salezjanek. Przyjmując powszechne zasady wychowania chrześcijańskiego, stosował własne rozwiązania wychowawcze, które nazwał systemem prewencyjnym. Opierając swój system na rozumie i wcielając w życie nowe metody oraz środki, może stanąć na czele twórców „nowego wychowania”.

System prewencyjny to metoda wychowawcza, która odwołuje się do potencjału dobra i rozumu, jakie posiada wychowanek i rezygnuje z przymusu. Wychowawca, szanując wolną wolę młodego człowieka, staje się jego przyjacielem i towarzyszy w jego rozwoju. System zapobiegawczy polega na uprzedzaniu czynów podopiecznego tak, aby nie doprowadzić do zrobienia przez niego czegoś niewłaściwego. Chcąc ukształtować człowieka dojrzałego w wierze wykorzystywał wszelkie dostępne środki i metody, m.in.: gazety, czasopisma, broszury, inscenizacje teatralne, akademie.

„Mój system jest najprostszy na świecie – pozostawić chłopcom zupełną swobodę w rzeczach, które im najbardziej odpowiadają. Cała kwestia polega na tym, by odkryć w nich dobre skłonności i rozwinąć je.”

Rozum, religia i miłość stanowią trójmian, który dla ks. Bosko był podstawowym założeniem jego oddziaływań pedagogicznych. Wg J. Bosko kochające serce (miłość) wychowawcy ma prowadzić dzieło wychowania, kierując się zdrowym rozsądkiem (rozum) i głęboką wiarą (religia), które pozwalają wierzyć w młodego człowieka nawet, gdy zawodzą wszelkie wysiłki wychowawcze.

Ks. Bosko obierając rozum, religię i miłość za fundament swego systemu, podkreśla wagę pełnego, integralnego wychowania człowieka, które ogarnia wszystkie wymiary i aspekty osoby wychowanka. Ksiądz starał się najpierw troszczyć o zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb chłopców (głód, pragnienie, zimno, poczucie samotności), a następnie skupiał się na potrzebach natury duchowej i nadprzyrodzonej (pragnienie Boga, miłości, daru z siebie).

J. Bosko w sytuacji konfliktowej polecał dokładne i w miarę obiektywne zbadanie źródła konfliktów, doprowadzając do porozumienia stron. Należy jednak pamiętać o fakcie, że wiele spraw konfliktowych w wieku młodzieńczym jest tylko pozorna i często samorzutnie, bez zbytniego roztrząsania, nieporozumienia ustają. Wychowawca nie wykluczał całkowitego karania. Uważał, że kara powinna być pełna miłości, aby spełniła cel wychowawczy. Dopuszczał perswazję, upomnienie bez złości i lodowatych uwag. Eliminował jednak przymus i kary cielesne, ponieważ uważa, że dyscyplina jest środkiem, a nie celem.

Wychowawca miał świadomość, że naturalną potrzebą wieku młodzieńczego jest radość, entuzjazm, ruch, współzawodnictwo, rozwój talentów i sprawności, dążenie do doskonałości i świętości. Uważał, że najskuteczniejszymi środkami osiągania karności i zachowania moralności oraz zdrowia są: gimnastyka, muzyka, deklamacje, teatr i przechadzki. Dlatego wychowankom należy pozwolić swobodnie się bawić, biegać i hałasować, ponieważ człowiek jest stworzony do radości i nie powinien wyrzekać się ani zabaw, ani przyjemności.

Tym, co wyróżnia ks. Bosko pośród innych wychowawców tej epoki, jest odcięcie się od panującego negatywizmu i rygoryzmu pedagogicznego. Najbardziej charakteryzuje go (i stanowi trwałą wartość stylu prewencyjnego) całkowite oddanie się młodemu człowiekowi i ukierunkowanie wychowania w kierunku dobra i piękna, jednocześnie eliminując, wszystko, co destruktywnie wpływa na jego energię.

„Człowiek jest najpierw dobry. Trzeba więc spojrzeć na niego w takim świetle i dopomóc mu rozwinąć to co ma dobrego. Przyczyniając się do rozwoju dobra, osiągać się będzie równocześnie drugi cel, mianowicie likwidację zła.”

Pedagogika Jana Bosko opiera się na miłości – zmieniają się czasy i osoby, ale nigdy nie zmieni się zapotrzebowanie na miłość. Natomiast zgodnie z założeniami pedagogicznych oddziaływań św. Jana Bosko cały proces wychowawczy ma być przepełniony radością życia i spontanicznością. Nie wolno ograniczać rozwoju psychofizycznego, ale należy mu towarzyszyć i zapobiegać złu.

Źródło:
M. Jach, Ksiądz Jan Bosko – wychowawca.