Koncepcje: Emile Jaques-Dalcroze

Émile Jaques-Dalcroze (1865-1950) to szwajcarski muzyk (kompozytor, dyrygent, pianista), teoretyk teatru i twórca rytmiki. Stworzył system edukacji muzycznej polegający na wyrażaniu muzyki poprzez ruch. Co oznacza, że rytmika Dalcroz’a (nazywana Eurytmią), stwarza uczniowi możliwość doświadczania muzyki i poczucia rytmu poprzez ruch i zmysły.

Metoda rytmiki to wszechstronna metoda ruchowo-słuchowa, która jest ściśle powiązana z muzyką. Wywodzi się ona z metodyki nauczania muzyki, rozwijania muzykalności i wrażliwości na muzykę za pomocą ludzkiego ciała oraz stanowi sposób jej rozumienia, odczuwania i bycia twórczym.

Rytmika oprócz odwzorowywania ruchem rytmu muzycznego, ma na celu analizę wszystkich elementów dzieła muzycznego i przeniesienie ich za pomocą emocji i przeżyć wewnętrznych, na grunt działań ciała ludzkiego w przestrzeni. Jest to wyrażanie emocji, wywołanych muzyką i ich uzewnętrznianie. Natomiast w rozumieniu twórcy, ciało ludzkie to instrument grający odsłuchiwaną muzykę, całkowite zespolenie muzyki i jej odzwierciedlenia, tzw. „interpretacja ruchowo-przestrzenna”.

Główne założenia rytmiki:

• Metoda nie jest sztuką, ani kierunkiem tanecznym, ale stanowi przygotowanie do rozumienia innych sztuk i podstawę wychowania muzycznego.
• Rytmika polega na przekazywaniu ciałem ruchu muzycznego.
• Podstawowym założeniem tej metody jest ścisły związek śpiewu, zabawy i ruchu.
• Ruch powinien być stylem i tempem dopasowanym do muzyki, która w rytmice odgrywa rolę przewodnią i nadaje jej kierunek.
• Muzyka to bodziec do ruchu i jego inspiracja. Natomiast ruch powinien być następstwem muzyki i wywołanego nią stanu emocjonalnego.
• Punktem wyjścia jest muzyka, a przedmiotem jej interpretacji są wszystkie elementy dzieła muzycznego (melodyka, dynamika, agogika, artykulacja, harmonika i kolorystyka). Natomiast w ćwiczeniach warsztatowych, są to: tempo, struktura rytmiczna muzyki, rytm, metrum i puls. 

Jacques-Dalcroze system edukacji muzycznej oparł na ruchu, co spowodowało, że zainteresował się tańcem, który określał sztuką wyrażania emocji poprzez rytmiczny ruch ciała. Źródłem jego inspiracji była sztuka grecka. Uważał, że przy tworzeniu kompozycji ruchowo-przestrzennych potrzebna jest spontaniczna, rytmiczna, muzykalna i pobudzająca do ruchu improwizacja. Improwizacja występuje na różnych płaszczyznach: w postaci scenek i zabaw tematycznych, improwizacji rytmicznych, melodycznych, instrumentalnych. Każda improwizacja wymaga skupienia uwagi, zapamiętywania i kojarzenia ruchu z muzyką, ale przede wszystkim powinna być źródłem radości.

Twórca uważał, że naukę rytmiki należy rozpocząć od najmłodszych lat dziecka, kiedy umysł jest świeży i chłonny. Należy u dzieci wyrabiać koordynację słuchowo-ruchową, poprzez ćwiczenia reakcji ruchowej na bodźce dźwiękowe, poznawanie cech dźwięków oraz kształtowanie umiejętności precyzyjnego odtwarzania rytmu, poczucia tempa, metrum, itp.

Kształcenie rytmiczne dzieci przedszkolnych obejmuje ćwiczenia na poczucie tempa (marsze, biegi, przyspieszenie i zwolnienie), na poczucie metryczne i na realizację niektórych wartości rytmicznych ruchem. Podstawę rytmiki stanowią proste rytmicznie piosenki, rytmizowana mowa, gra na instrumentach. Dzieci mogą również realizować ruchem opowieści ruchowe. Poziom trudności jest uzależniony od wieku i możliwości percepcyjno-słuchowych dzieci.

Rytmika dąży do przybliżenia dziecku podstawowych elementów dzieła muzycznego. Natomiast poprzez czynne uczestnictwo w zajęciach dziecko uczy się słuchać, reagować, zapamiętywać, kojarzyć, wykorzystywać własne ciało i odpowiednio korzystać ze swojego głosu.

Źródło:
M. Bogdanowicz, Rytmika Emila Jaques-Dalcroze’a w edukacji i terapii dzieci z symptomami nadpobudliwości psychoruchowej.
M. Przychodzińska-Kaciczak, Wychowanie muzyczne – idee, treści, kierunki rozwoju.