Gotowość szkolna dziecka

Dojrzałość szkolna to zjawisko, dzięki któremu dziecko umie przystosować się do nowych realiów, obowiązków i zadań jakie na niego czekają wraz z pójściem do szkoły. Czynnik ten musi zaistnieć, aby mały człowiek był w stanie podjąć naukę szkolną, a co najważniejsze, aby potrafił sprostać wymaganiom stawianym przez nauczycieli.

Na pierwotne rozumienie pojęcia „dojrzałość szkolna” składa się osiągnięcie takiego poziomu fizycznego, społecznego, psychicznego i emocjonalnego, które czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej, jak również na przystosowanie się do wymagań szkoły, co niejednokrotnie jest bardzo trudne dla dziecka.

W parze z dojrzałością szkolną idzie pojęcie gotowości szkolnej dziecka, które jest bardziej rozbudowane. Gotowość obejmuje nie tylko kryteria związane z nabyciem przez dziecko określonych umiejętności w szeroko rozumianym rozwoju (kierowanym samoistnie przez proces dojrzewania lub wspieranym przez działania rodziców i nauczycieli), ale także zwraca uwagę na kwestię motywacji i wewnętrznego nastawienia dziecka wobec szkoły i nauki. Gotowość szkolna zakłada nie tylko konieczność osiągnięcia przez dziecko określonego poziomu rozwoju, ale także posiadania chęci, aby dalej się uczyć, aby nabywać nowe umiejętności oraz aby wejść w rolę ucznia.

Aby zaistniał stan gotowości szkolnej dziecko powinno:

1. Posiąść poziom rozwoju, dzięki któremu będzie czuło się kompetentne i znało własną wartość.
2. Posiąść wiedzę, dzięki której sprosta wymaganiom szkoły, nauczycieli, zmianom jakie nastąpią po przekroczeniu progu szkolnego, oraz możliwościom uzyskania wsparcia i pomocy, kiedy pojawią się trudności.

Elementy te sprawiają, że dziecko nie tylko czeka z utęsknieniem na koniec wakacji, ale jego motywacja jest na tyle silna, że zainteresowane szkołą i nauką nie ustaje pomimo niepowodzeń, a uczeń osiąga sukcesy w nauce. Jednak, aby być pewnym, że dziecko posiada odpowiednią dojrzałość szkolną, należy obserwować malucha pod kontem kilku komponentów, do których zalicza się:

• Dojrzałość fizyczna – przez nią rozumiemy prawidłowy rozwój ruchowy dziecka i całego organizmu (prawidłowa budowa ciała i rozwój narządów oraz układu nerwowego), ogólny stan zdrowia, sprawność manualną, motoryczną i odpowiednio rozwinięte zmysły. Ważne jest, aby zapewnić dziecku wiele ruchu, inspirować je do podejmowania różnych form aktywności, aby miało odpowiedni ciężar ciała i dobre samopoczucie, co prowadzi do pewności siebie i braku kompleksów.
• Dojrzałość intelektualna – na którą składają się operacje myślowe, rozumienie symboli, opanowanie mowy, wiedza o świecie oraz prawidłowy rozwój umysłowy (spostrzeganie, myślenie, mowa, uwaga, pamięć). Dziecko jest zainteresowanie nauką i otoczeniem. Zadaje wiele pytań, potrafi słuchać ze zrozumieniem, swobodnie się wypowiada, rozumie polecenia, jasno formułuje myśli i przekazuje je w sposób zrozumiały i logiczny. Potrafi koncentrować się na wykonywanych czynnościach i omawianych tematach, wyciągać wnioski i oceny oraz łatwo przyswajać nowe pojęcia i wykorzystywać wiedzę w praktyce. Niezwykle ważna jest także orientacja przestrzenna, dzięki której dziecko potrafi rozróżniać strony ciała oraz kierunki na papierze i w przestrzeni.
• Dojrzałość społeczna – czyli funkcjonowanie w grupie rówieśniczej, kontakty społeczne i poczucie obowiązku. Dziecko potrafi pracować z grupą, zna swoje miejsce, podporządkowuje się i przestrzega zasad w niej obowiązujących. Wie także jakie ma zadania do wykonania, co grozi nie respektowaniu panujących praw oraz rozumie ogólne zakazy i nakazy.
• Dojrzałość emocjonalno-wolicjonalna – zalicza się do niej uzewnętrznienie uczuć oraz umiejętność kierowania nimi. Ważne, aby dziecko rozumiało swoje emocje oraz wiedziało jak należy postępować w różnych sytuacjach, było wytrwałe i wykonywało rozpoczęte zadania do końca oraz potrafiło czekać na swoją kolej. Uczeń powinien umieć wychodzić z inicjatywą oraz podejmować działania prowadzące do realizacji obranego celu.
• Dojrzałość motywacyjna – jest to zainteresowanie dziecka uczeniem się, chęć bycia uczonym i samodzielnego uczenia się. Dziecko wykazuje długotrwałe zainteresowanie zadaniem i chce kontynuować je pomimo jego stopnia trudności czy niepowodzeń. Można zaobserwować jego postępy w nauce, choćby były nieznaczne.

Gotowość szkolna dziecka zależy od jego indywidualnego rozwoju i nie wszystkie dzieci osiągają dojrzałość w tym samym tempie, dlatego należy obserwować pociechę czy posiada wyżej wymienione kompetencje. Natomiast jeśli mamy wątpliwości czy poradzi sobie podejmując naukę szkolną, można udać się do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej i poprosić o przebadanie.

Pamiętajmy jednak, że to dorosły jest odpowiedzialny za przygotowanie dziecka do rozpoczęcia szkoły oraz radzenia sobie z problemami. Dlatego jako wzorzec postępowania, należy pomóc dziecku radzić sobie z trudnościami oraz niepowodzeniami jakie następują podczas wykonywania różnych zadań. Powinniśmy trenować malucha oraz dostarczać mu wielu bodźców, dzięki którym będzie samodzielnie doświadczać świata, jednocześnie ucząc się nowych faktów. Najłatwiej osiągnąć to przez zabawę, wycieczki, spacery czy wspólne wykonywanie codziennych jak i nietypowych czynności, podczas których dziecko zadaje mnóstwo pytań (ćwicząc cierpliwość dorosłych) chcąc dowiedzieć się jak najwięcej. Starajmy się zachęcać milusińskich do pogłębiania wiedzy, aby pozytywnie nastawić ich wobec szkoły i nauki oraz dawać swobodę działania, wsparcie i motywację. Zabawa i doświadczanie świata są najlepszymi lekcjami, ponieważ jak powiedział Klemens Stróżyński: „Najlepsza lekcja to ta, o której ani uczniowie, ani nauczyciele nie myślą, że była to lekcja.” Nie hamujmy dziecięcej ciekawości świata, ale pomagajmy ją zgłębiać na różne sposoby!

Źródło:
Fotografia: flickr.com – Kars4Kids