Dziecięca twórczość

Plastyka w wychowaniu dzieci odgrywa dużą rolę. Proces rysowania, malowania czy konstruowania jest skomplikowanym aktem, w którym dziecko łącząc różne elementy swego doświadczenia stwarza nową, sensowną całość. W tym akcie dziecko nie tylko tworzy, ale także ujawnia jak myśli, widzi i czuje. Dzieje się tak, ponieważ zajęcia plastyczne absorbują oraz angażują spostrzeganie, myślenie i uczucia dziecka.

Jedną z podstawowych zdolności, jakie powinno się rozwijać u dziecka, jest zdolność poszukiwania i odkrywania nowych rzeczy, zamiast biernego oczekiwania na odpowiedzi i wskazówki udzielane przez nauczyciela. Dzieje się tak, zarówno w zdobywaniu wiedzy ogólnej, jak również w rozwoju zdolności plastycznych. Już małe dziecko działa spontanicznie i swobodnie niezależnie od wiedzy, jaką posiada i doświadczeń. Dlatego zapewniając dziecku odpowiednie warunki do stałego tworzenia, opartego na wiedzy, którą aktualnie posiada, dorosły stwarza najlepsze warunki rozwoju jego przyszłej aktywności twórczej. Tak, więc zasadniczym składnikiem procesu twórczego są bogate i zróżnicowane związki między dzieckiem, a jego otoczeniem, które mają bardzo duży wpływ na jego rozwój.

Wytwory artystyczne dzieci mówią wiele. Dziecko ujawnia w nich swoją osobowość. Twórczość artystyczna stanowi sensowną formę wypowiedzi, sposób wyodrębniania z otoczenia tych elementów, z którymi dziecko się identyfikuje oraz organizowanie ich w sensowną całość. Sztuka jest dla dziecka czymś ważnym, istotnym zarówno dla procesów myślenia, rozwoju percepcyjnego i emocjonalnego, jak i dla rosnącej świadomości społecznej – jest środkiem wyrazu. Każde dziecko jest inne i na własny, specyficzny, sposób odbiera rzeczywistość, a otaczający świat przedstawia inaczej, niż go widzi. Sposób przedstawienia zmienia się w miarę rozwoju środków jego ekspresji artystycznej. Dlatego sztuka staje się wyrazem myśli i przeżyć. Wypowiedzenie się artystyczne jest odzwierciedleniem psychiki dziecięcej, która poprzez działania plastyczne wyraża swoje uczucia, myśli, zainteresowania oraz wiedzę o świecie. Indywidualny sposób wyrażania siebie jest dla dziecka tym, czym dla artysty własna twórczość.

Sztuka odgrywa bardzo dużą rolę w rozwoju indywidualności dziecka. Każde zaburzenie w sferze emocji czy intelektu wiąże się z brakiem wiary we własne siły. Odpowiednia stymulacja uzdolnień twórczych dziecka może służyć jako środek zapobiegania takim zaburzeniom. Wychowanie przez sztukę może dostarczyć wielu okazji do rozwoju zdolności działania i przeżywania, co jest bardzo potrzebne społeczeństwu ulegającemu ciągłym przemianom, pełnego napięć i niepewności.

Dziecko odzwierciedla w swoich rysunkach własny rozwój. Dzieje się tak, ponieważ pomiędzy twórczością plastyczną, a rozwojem istnieje niezaprzeczalny związek, który przekłada się na poszczególne sfery rozwoju:

1. Rozwój emocjonalny. Rysowanie może dostarczyć dziecku okazji do rozwoju emocjonalnego. Zakres, w jakim się  on dokonuje, pozostaje w bezpośrednim związku z siłą, z jaką dziecko tworzący i identyfikuje się ze swoim dziełem. Stąd też powtarzanie jakiegoś motywu w rysunku może być wyrazem słabego zaangażowania emocjonalnego.
2. Rozwój umysłowy. Wiedza, jaką dziecko dysponuje w chwili, rysowania, świadczy o poziomie jego rozwoju intelektualnego. Dlatego rysunków używa się jako wskaźnika zdolności umysłowych dzieci.
3. Rozwój fizyczny. Przejawiający się w pracy twórczej  rozwój fizyczny dziecka kształtuje się poprzez ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, umiejętności kontrolowania ruchów ciała i ogólnej zręczności.
4. Rozwój percepcyjny. W aktywności twórczej rosnące znaczenie rozwoju spostrzegania ujawnia się we wzrastającej świadomości dziecka, wykorzystywaniu przez niego różnych doświadczeń zmysłowych, rozwijaniu poczucia barwy, kształtu i przestrzeni.
5. Rozwój społeczny. Rysunki i malowidła rzucają światło na stopień identyfikacji dziecka z własnymi przeżyciami i przeżyciami innych osób.
6. Rozwój estetyczny. Estetykę można określić jako metodę organizowania myślenia, odczuwania i spostrzegania w sposób, który umożliwia rozumienie tych myśli i przeżyć przez kogoś innego.
7. Rozwój twórczości. Każdy wytwór artystyczny jest źródłem twórczego przeżycia. Dzieciom niepotrzebna jest zręczność w trakcie tworzenia, ale potrzebny jest pewien stopień emocjonalnej niezależności, swobody w odkrywaniu nowego i eksperymentowaniu zarówno w zakresie treści jak i użycia artystycznych środków wyrazu. Dzieci poprzez rysowanie rozwijają zdolności plastyczne oraz zaspakajają potrzebę tworzenia.

Dziecięce rysunki odznaczają się świeżością spojrzenia, która jest istotą dzieciństwa. Małe dzieci wyrażają swoje pomysły i uczucia ze szczególną szczerością, której mogą pozazdrościć im dorośli. Prawie każde dziecko cieszy możliwość wykazania aktywności twórczej. Zarówno dzieci przedszkolne, gimnazjalne czy młodzież, widzą w plastyce coś, co przynosi radość. Jest to właśnie czynność rysowania i malowania, która stanowi proces uczenia się i możliwość wyrażenia siebie.

Zagadnienie, co i jak malować, związek formy i barwy, stosowanie grubej, czy cienkiej kreski, problem światłocienia to wszystko stanowi doświadczenie plastyczne. Jednakże organizacja elementów obrazu czy konstrukcji wytwarza określoną konfigurację emocji, spostrzeżeń i subiektywnych reakcji na otoczenie.

Każde dzieło sztuki jest odzwierciedleniem uczuć, zdolności intelektualnych, wrażliwości percepcyjnej, rozwoju fizycznego, zapału twórczego, rozwoju społecznego i świadomości tego, co piękne. Przemiany, jakie zachodzą w wytworach artystycznych są bezpośrednim odzwierciedleniem przeobrażeń dokonujących się w samym dziecku.

Sztuka może umożliwić dzieciom rozwój w sferach, które pomijają inne przedmioty szkolne, ale może również stanowić bodziec do konstruktywnych działań i umożliwienia każdemu człowiekowi poczucia, iż jest istotą akceptowaną, poszukującą nowych, bardziej harmonijnych związków oraz zdobywającą zaufanie we własne środki wyrazu. Najistotniejszym składnikiem programu zajęć plastycznych jest dziecko, a wychowanie przez sztukę odgrywa w jego rozwoju niezmiernie ważną rolę.

Źródło:
V. Lowenfeld, W. L. Brittain, Twórczość a rozwój umysłowy dziecka.
Fotografia: flickr.com – m01229