Co nieco o edukacji wczesnoszkolnej

Zawód pedagoga istnieje od początku istnienia i rozwoju ludzkości. Od zarania dziejów osoby doświadczone przez życie wychowywały, przekazywały wiedzę i nauczały młode pokolenia. Już w starożytności mianem pedagoga określano niewolników odprowadzających synów swojego pana do szkoły i pomagających im w nauce. Jednak współczesna szkoła jest placówką, która nie tylko przekazuje dzieciom wiedzę, ale także dba o integralny rozwój wszystkich sfer osobowości ucznia. Jest instytucją wypełniającą funkcję wychowawczą i edukacyjną. Dlatego podstawowym celem edukacji jest zaplanowany i sukcesywny rozwój sfery umysłowej, emocjonalnej i uczuciowej oraz wszechstronny rozwój dziecka.

Edukacja wczesnoszkolna wprowadza dziecko w świat wiedzy oraz stopniowo i łagodnie przeprowadza je z kształcenia zintegrowanego do nauczania przedmiotowego, realizowanego w kolejnych latach edukacji szkolnej. Dzieje się to poprzez stwarzanie warunków, które pozwolą na różnorodne interakcje między uczącym się, a otaczającym go środowiskiem społeczno-przyrodniczym i kulturowym. Nauczyciele powinni umożliwiać dzieciom zdobywanie nowych doświadczeń poznawczych oraz opanowanie podstawowych umiejętności pozwalających na dalszy rozwój. Do takich umiejętności należą: pisanie, czytanie, liczenie, umiejętność komunikowania się z otoczeniem i posługiwanie się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi, umiejętność uczenia się, współpracy i działania. Poniżej zebrane zostały główne cele i zadania realizowane przez edukację wczesnoszkolną:

• Przygotowanie dziecka do życia zgodnego z samym sobą, poprzez tworzenie odpowiednich warunków do kształtowania możliwości poznawczych, doskonalenie zmysłów, które pozwalają na różnorodne postrzeganie zjawisk i procesów przyrodniczych oraz społecznych, aby uczniowie mogli przejść od dziecięcego do uporządkowanego, dorosłego rozumienia świata.
• Kształtowanie dojrzałości emocjonalnej, która pozwoli na kierowanie swoim postępowaniem. Wyrabianie wrażliwości w kontaktach z działami kultury i zjawiskami przyrody. Rozwijanie i przekształcanie spontanicznej motywacji poznawczej w motywację świadomą. Przygotowanie do podejmowania dłuższych wysiłków intelektualnych i fizycznych. Rozbudzanie i stymulowanie wrażliwości oraz zdolności dziecka.
• Kształtowanie umiejętności precyzyjnego wyrażania swoich myśli w mowie i piśmie.
• Kształtowanie aktywności umysłowej i logicznego myślenia – tworzenie sytuacji sprzyjających poznaniu siebie, swoich potrzeb, możliwości intelektualnych, psychicznych i fizycznych. Tworzenie sytuacji do samokontroli i samooceny oraz kształtowanie potrzeby dbania o swoje zdrowie i sprawność fizyczną.
• Przygotowanie do życia w zgodzie innymi – tworzenie sytuacji do kształtowania poprawnych relacji i współpracy w zespole. Kształtowanie poczucia ponoszenia wspólnej odpowiedzialności, wdrażanie do zrozumienia innych, uważnego słuchania i kulturalnego prowadzenia rozmowy. Kształtowanie emocjonalnego i racjonalnego stosunku do ojczystego języka, dbałości o kulturę wypowiedzi, orografii i stylu. Kształtowanie poczucia przynależności do narodu, uczenie empatii i rozbudzanie wrażliwości na drugiego człowieka oraz zaznajamianie i przestrzeganie norm współżycia społecznego.
• Przygotowanie do życia z przyrodą – wyrabianie postawy poszanowania przyrody, ponoszenia odpowiedzialności za środowisko, kształtowanie postaw proekologicznych, wdrażanie do aktywnego działania na rzecz ochrony środowiska oraz budzenie zainteresowań przyrodniczych.
• Przygotowanie do korzystania z zasobów informacyjnych cywilizacji – tworzenie sytuacji do posługiwania się podstawowymi nośnikami informacji. Odbieranie i przekazywanie informacji gestem, ruchem, mową, mimiką, pantomimą, czytaniem, pisaniem, malowaniem, śpiewem, schematami rysunkowymi oraz symbolami matematycznymi. Zapoznanie z metodami i technikami uczenia się, rozwijanie własnych strategii uczenia się, posługiwanie się przyborami szkolnymi i podstawowymi urządzeniami informacyjnymi.

Podstawową funkcją nauczania jest zapewnienie dzieciom zdobycia określonego zasobu wiedzy rzeczowej oraz ich rozwój umysłowy. Ważną jest także, aby dziecko umiało posługiwać się zdobytą wiedzą w działaniu. Dlatego podstawowymi kategoriami edukacyjnymi szkoły jest pełnienie funkcji rozwijających dziecko wychowawczo, poznawczo oraz propedeutycznie (wprowadza i usprawnia do dalszej nauki). Poniżej opisane zostały wszystkie najważniejsze funkcje edukacji wczesnoszkolnej:

• Opiekuńcza – dbałość o zdrowie, bezpieczeństwo i rozwój fizyczny.
• Diagnostyczno-prognostyczna – wszechstronne poznanie dzieci, ich najbliższego otoczenia oraz projektowanie odpowiednich dróg rozwoju.
• Kompensacyjno-usprawniająca – eliminowanie, łagodzenie oraz wyrównanie odchyleń od normy, w kategoriach wad wzroku, słuchu, wymowy.
• Poznawcza – wyposażanie uczniów w odpowiedni zasób wiadomości, poprzez właściwą realizację wszystkich kierunków edukacji.
• Kształcąca – rozwijanie ogólnych operacji myślowych uczniów, sposobów uczenia się, zdolności koncentracji, podzielności uwagi i pamięci logicznej.
• Wychowawcza – realizowanie wszystkich funkcji i zadań edukacji w klasach 1-3, wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka i kształtowanie postaw społeczno-moralnych.

Nauczyciele powinni pozwolić uczniom aktywnie uczyć się w przyjaznej atmosferze, wśród rówieśników, z którymi mogą dyskutować, rywalizować, współpracować i podejmować wspólne przedsięwzięcia, jednocześnie pozwalając im na zdrową rywalizację. Dzieci powinny być świadome czego i w jaki sposób będą się uczyć. Muszą umieć wyznaczać sobie cele i oczekiwane rezultaty oraz współdecydować o własnym procesie kształcenia. Takie uczestniczenie we własnym kształceniu lepiej je motywuje, wzmacnia ich koncentrację na zadaniu i sprawia, że porażka mniej boli.

Ważne jest, aby w już od najwcześniejszych etapów edukacji zaistniało zjawisko podmiotowości, które domaga się rozwoju i kształtowania możliwości poznawczych uczniów oraz realizowania wartości i celów kształcenia. Nauczyciel powinien traktować ucznia, niezależnie od jego wieku, jako osobę rozumną i kompetentną, jednocześnie pozwalając mu na poznawanie świata i ludzi. To uczeń powinien decydować o własnym losie, wyborze systemu wartości i samorealizacji opartej na jego potrzebach i zainteresowaniach, oczywiście z pomocą i wskazówkami nauczyciela.

Nauczyciele muszą pamiętać o naturalnych fazach rozwoju dziecka oraz o tym, że każdy uczeń to istota indywidualna i wielowymiarowa. Powinni stwarzać sytuacje umożliwiające rozwój ucznia, w każdej płaszczyźnie, jednocześnie bazując na mocnych stronach dziecka i doświadczeniach wyniesionych z domu rodzinnego. Jednak należy pamiętać, że zaadaptowanie się dziecka do nowej rzeczywistości, sytuacji, obowiązków oraz podporządkowanie się wymaganiom szkoły sprawia mu wiele trudności. Dlatego nauczyciele-wychowawcy, zwłaszcza na etapie edukacji wczesnoszkolnej, muszą cierpliwie wprowadzać ucznia w świat edukacji, traktując go jak podmiot, a nie przedmiot nauczania. Powinni stwarzać przyjazną atmosferę wokół ucznia i nauki, tak aby nie stresować dziecka, ani nie zniechęcić go przed dalszą nauką, na kolejnych szczeblach edukacji!

Źródło:
B. Wilgocka-Okoń, Edukacja wczesnoszkolna.
Fotografia: pixabay.com – Stock Snap